De Africast

In Namibië, een uitgestrekt maar dunbevolkt land, wil men groen staal gaan produceren. Maar hun ambities gaan verder: vanuit Walvisbaai moet er ook groene waterstof getransporteerd worden naar Europa. Of specifieker: naar Rotterdam!

We willen weten wat de plannen zijn, of die plannen werkelijkheid gaan worden en of het Nederlandse bedrijfsleven er wellicht brood in ziet.

Voor die vragen en meer praten we deze keer met Alwin Quispel, business development adviseur Sub-Sahara Africa van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

Deze aflevering hadden we natuurlijk al veel eerder kunnen en misschien wel moeten maken. We hebben het deze keer over de Transatlantische Slavenhandel. Geen zwarte bladzijde, maar een gitzwart boek uit onze geschiedenis.

Deze handel in zwarte mensen begon ruim vijfhonderd jaar geleden en eindigde - op papier - in 1863. Nog niet eens zo lang geleden.

We spreken hierover met Karwan Fatah-Black, universitair docent aan de Leiden Universiteit, schrijver van onder andere het boek ‘Slavernij en Beschaving: geschiedenis van een paradox’ en expert op het gebied van de vroegmoderne globalisering en het Atlantische slavernijverleden.

Al ruim zeventig jaar gaat er vanuit Nederland ontwikkelingshulp naar Afrika. Maar wat is Afrika daarmee opgeschoten? Een wildgroei aan NGO’s heeft zichzelf nog steeds niet overbodig gemaakt. We zijn benieuwd naar een alternatief voor de Nederlandse ontwikkelingshulp die Afrika wél vooruit helpt.

David Heyer, schrijver van het boek Wie heeft het geld opgegeten? en hoofd Fondsenwerving van de Hospitaalbroeders uit Amsterdam, gaat ons uitleggen wat de problemen met de huidige vorm van ontwikkelingssamenwerking is en hoe het beter kan.

In de afgelopen jaren is de rol van Rusland in Afrika groeiende. Bij de staatsgreep in Niger kon je Russische vlaggen zien wapperen. De Fransen werden in Mali vervangen door Wagner-huurlingen. En veel Afrikaanse leiders zijn naar de zogenaamde Rusland-Afrika top gekomen of hebben zich in elk geval neutraal opgesteld in de oorlog tussen Oekraïne en Rusland.

Hoe kan dat? Wat wil Rusland in Afrika? En, is het Westen zo ver vervreemd van de Afrikaanse realiteit dat we zelfs Rusland voor moeten laten gaan?

Vandaag hebben we het genoegen om Mirjam de Bruijn te spreken. Zij is professor hedendaagse Afrikaanse geschiedenis en antropologie aan de Leiden Universiteit.

Het Nederlandse gezondheidsstelsel staat steevast in de top tien wereldwijd en steekt dus best aardig in elkaar. Maar, heb je flink wat extra te besteden, wil je wat extra aandacht of de wachtrijen voor zijn, dan ga je naar een privékliniek. 

Voor veel Afrikanen is dit doodgewoon. Zo’n zestig procent van de zorg wordt geleverd door private bedrijven. Maar, waarom zijn het private partijen en niet de overheid die de zorg organiseert? 

Gezondheidsvisie vanuit de overheid lijkt geen overbodige luxe te zijn, want Afrika vertegenwoordigd nog steeds bijna de helft van het totale kindersterfte onder de vijf jaar oud en hoewel maar tien procent van de wereldbevolking in Afrika woont, vertegenwoordigen zij ook ruim 25% van de ziektelasten. En, dan wordt er ook nog verwacht dat de Afrikaanse bevolking de komende decennia verdubbelt. Kortom: een gigantische markt, die alleen maar gaat groeien! De waarde zal 260 miljard dollar zijn in 2030

Over investeren in de zorg is bij ons in de studio is Jasper Klapwijk aangeschoven, jarenlang actief voor ING, later voor FMO en nu actief als manager business development en health lead bij Invest International. 

Dat wij, als mensheid, op een gegeven moment het land gingen bewerken, dat was echt een doorslaggevend moment in onze gezamenlijke geschiedenis. Sindsdien hebben drie landbouwrevoluties ervoor gezorgd dat we eenzelfde stukje aarde steeds efficiënter konden gebruiken. De laatste landbouwrevolutie, die zo'n 70 jaar geleden begon, introduceerde nieuwe zaden, kunstmest en pesticiden. De voedselproductie barstte uit zijn voegen en voorspelde welvaart en voorspoed. Maar die enorme groei ging gepaard met vreselijke groeipijn. Het zorgde voor vergiftigde bodems en ecologische vernietiging. Daarbij is het ons nog steeds niet gelukt om iedereen in de wereld te voeden. Dat is het meest zichtbaar in Afrika. Met een verdubbeling van de Afrikaanse bevolking op komst, dreigt dit probleem alleen maar groter te worden. Terwijl de bodem langzaam wordt vergiftigd, moeten er steeds meer monden worden gevoed. 

Moet het landbouwsysteem op de schop? Bestaat er een nieuw, duurzaam alternatief dat ook de voedselvraag van het gigantische Afrikaanse continent kan garanderen? Stefan Schüller onderzoeker en docent ‘Sustainable Land Management’ aan de Wageningen Universiteit, gaat ons helpen een antwoord op deze vragen te geven.

De verkiezingen staan om de hoek! Dus hoog tijd om eens verder te duiken in hoe er in de politiek gekeken wordt naar belangrijke zaken als Afrika, migratie en internationale samenwerking.

Dit doen wij samen met Mpanzu Bamenga, winnaar van de Pax Publieksprijs voor de vrede, mensenrechtenmens van het jaar, meester in het recht en de nieuwe nummer 9 van D66. Hij zal ons helpen navigeren door het moeras van populistische schijnoplossingen.

Hoe zouden we wel naar Afrika moeten kijken? Welke oplossingen voor migratie werken wel? En hoe moeten we etnisch profileren een halt toeroepen?

Ook al is Afrika het continent met de laagste uitstoot van broeikasgassen, toch staat het voor een veelvoud aan klimaatproblemen: langere droogtes, mislukte oogsten en meer regionaal conflict. Afrikaanse vrouwen worden in deze mondiale crisis het hardste geraakt. 

Wat de effecten van klimaatverandering zijn, waarom Afrikaanse vrouwen hier relatief hard door worden getroffen en hoe diezelfde vrouwen terugvechten, horen wij van onze expert deze week Danielle Hirsch, directrice van Both Ends. 

Hoe kan je slimme technologie inzetten om stroperij tegen te gaan? Wat voor onverwachte situaties kom je allemaal in? En hoe werk je hierin samen met lokale partijen?

In deze aflevering praten we met Tim van Dam, Co-founder van de non-profit organisatie Smart Parks, over hoe technologie natuurbeheer in Afrika kan vebeteren. Smart Parks staat aan de frontlinie in de strijd tegen stroperij in Afrika. Smart Parks heeft hierin een unieke aanpak en zet de nieuwste technologieën in, zoals machine learning, radarsystemen en the internet of things, om de illegale stroperij de genadeklap toe te dienen.

Host: Jos Hummelen

Volgens ruwe schattingen wonen er zo’n anderhalf miljoen mensen met een Afrikaanse achtergrond in Nederland. Velen daarvan voelen nog altijd een sterke band met hun land van herkomst of zelfs het land van herkomst van hun ouders. Ze voelen zich onderdeel van twee verschillende culturen. Wat betekent het eigenlijk om thuis te zijn in twee verschillende landen? Ofwel, wat betekent het om onderdeel te zijn van een diaspora? Vandaag gaan we op zoek naar het antwoord op vragen over integratie, identiteit en de rol die ondernemen hierbij kan spelen. We spreken in deze aflevering met Abubakarr Bangura, de Nederlandse Diaspora Ambassadeur van de International Organisation for Migration, oprichter van de Toekomstacademie in Tilburg en oprichter van de Sierra Leone Youth Initiative.

Hosts: Jos Hummelen & Naomi Kajembe

In 1983 opende in Nairobi het Sarit Centre, het eerste winkelcentrum van Oost-Afrika. De verkoop van niet alleen basisbehoeften maar ook luxe producten was zo ongewoon dat het de eerste jaren na de opening maar weinig klanten trok. Destijds was Nairobi ondanks de miljoen inwoners nog een groene tuinstad, strak gesegregeerd naar etnisch onderscheid als erfenis van het recente koloniale verleden. 

Inmiddels Nairobi in omvang verviervoudigd. Het gevoel van een groene tuin, is vervangen door uitgestrekte markten, kekke uitgaansgelegenheden en gigantische kantoorpanden. De etnische segregatie is vervangen door een economische en de kleine kiosken door de vele concurrenten van het Sarit Centre. 

Deze enorme verandering is exemplarisch voor de snelle groei van het continent. Iemand die ons mee kan nemen in deze hectische decennia is Koert Lindijer, al 40 jaar correspondent vanuit Afrika en auteur van het boek ‘Een wolkenkrabber op de savanne’.

Hosts: Jos Hummelen & Naomi Kajembe

Amerika is een bezige bij in de internationale betrekkingen. In competitie met China, in proxy-oorlog met Rusland en intussen een Europees kinderklasje in het gareel houden dat niet wil luisteren met pestkoppen zoals Orban en Duda. Dan nog maar te zwijgen over de binnenlandse problemen. Geen one country two systems, maar one country two presidents. Veel om je druk over te maken, maar in augustus bracht Blinken toch bezoek aan drie Afrikaanse landen. Toen Blinken in Pretoria werd gevraagd of hij hier was om de Russische invloed te bestrijden, zei hij gewoonweg dat Afrika de toekomst heeft.

Onze gast voor deze aflevering is Jaap Verheul, Bijzonder hoogleraar Transatlantische Betrekkingen aan de Radboud Universiteit en universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht.

Hosts: Jos Hummelen en Niels Mulder (bestuurslid van de Jonge Atlantici)

Jarenlang zaten wij diffuus aan het Russisch gas infuus. Na de Russische inval in Oekraïne moest Europa plotseling afkicken. Dat gingen we natuurlijk mooi niet doen! En dus togen onze leiders naar Afrika om te hopen dat daar onze hypocrisie niet teveel zou opvallen. Giro 555, help Europa de winter door.

Hoe reageerden Afrikaanse leiders? Zien ze dit als een kans? En hoe zit het met die transitie, kan Afrika daar een centrale rol in spelen?

Iemand die deze duurzame vergezichten op realistische wijze kan toetsen aan de huidige fossiele werkelijkheid is niemand minder van Jilles van den Beukel. DE energieanalist van Nederland en verbonden aan het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Samen met hem gaan wij de Afrikaanse energiemarkt verkennen en kijken welke rol Afrika kan innemen.

Ontwikkelingshulp. Herken je die beelden van hutjes gemaakt van koeienstront. Treurig kijkende kindertjes, omringt door vliegen, hulpeloos en afhankelijk, wachtend op hulp van de genereuze Europeaan. Ontwikkelingshulp heet nu: ontwikkelingssamenwerking. We willen niet helpen, maar samenwerken. Is dit nu echt fundamenteel anders? Hoe steekt ontwikkelingssamenwerking in elkaar en zijn onze interventies wel duurzaam?

Vandaag mogen we al deze belangrijke vragen stellen aan niemand minder dan oud-kamerlid van de Christenunie, Joël Voordewind. In de ruim 14 jaar als Tweede Kamerlid voor de Christenunie hield hij zich vooral bezig met buitenlandse zaken, immigratie en asiel, defensie en ontwikkelingssamenwerking. Joël Voordewind is momenteel ook speciaal ambassadeur van christelijke noodhulp- en wederopbouworganisatie ZOA.

Noord-Korea. De maffia van de wereld. Het hermetisch afgesloten land is berucht om zijn kernwapenprogramma, dwangarbeid en slechte kapsels. Maar hoe kan een land waarvan het budget kleiner is dan die van Malta, een kernwapenprogramma en een ruimtevaartprogramma hebben? Hoe komt Noord-Korea aan zijn geld? Enne… Welke rol spelen Afrikaanse landen en leiders hierbij?

Om dit onbekende onderwerp uit te pluizen, hebben wij een knappe kop uitgenodigd. Namelijk, Tycho van der Hoog, PhD-kandidaat bij het Leidse African Studies .

Omdat onze host Jos Hummelen onlangs in Gambia was, leek het de crew van de Africast een goed idee om eens aan ondernemers aldaar te vragen hoe het is om dit gedeelte van Afrika te ondernemen. Samen met co-host Hiske Hupperts (docent muziek en vrijwilliger aan het Gambia College) spreken we met George Krol en Lydie van Ieperen, die beiden een eigen onderneming hebben in Gambia. Hoe is het om een bedrijf te starten, waar moet je rekening mee houden en wat maakt het zo geweldig om in Afrika te ondernemen. Dit en nog veel meer in deze speciale aflevering, rechtstreeks vanuit Gambia.

Welke beelden krijg jij in je hoofd als ik ‘Sahel’ zeg? Zie je een smokkelaar en een Jihadist of zie je de lemen moskee van Djenné en de tempel van Amon voor je? Voor mij is de Sahel een schitterend gebied ten Zuiden van de Sahara. Een complex en divers gebied met zijn eigen uitdagingen. Hier liggen landlockedlanden zoals Burkina Faso, Mali, Niger, Tjaad en Soedan. Ik ben geograaf, dus ik denk ook direct aan het klimaat en klimaatverandering. Want door verwoestijning is er steeds minder gebied bruikbaar voor landbouw, terwijl de bevolking groeit. Ik zei het al: een gebied met eigen uitdagingen.

Onze gast in deze aflevering is Josephine Frantzen. Zij is de Nederlandse Sahel Gezant.

Bij het horen van het woord satanisme gaan onze gedachten uit naar naar obscure cults, maagdenoffers, goedkope horrorfilms en natuurlijk Marilyn Manson. Maar buiten Hollywood is satanisme een veel voorkomende verschijning in Afrikaanse religieuze kringen. Kerkgangers die bezeten worden door een demon, zijn geen uitzondering in Zambia. Hier wil ik vandaag alles over weten. Hoe gaat christendom samen met het occulte in Afrika? Hoe moet ik dat voor me zien? En is het allemaal zo eng en obscuur als het klinkt, of is het eigenlijk heel alledaags?

'Beta Israel', zo noemen Ethiopische Joden zichzelf al jaren. Dit betekent: 'Huis van Israel'. In deze aflevering, die we samen hebben ontwikkeld met Mizrach, kijken we naar de geschiedenis van deze bijzondere groep mensen. Hoe kijken zij naar zichzelf? Hoe kijken ze naar Israel? En hoe vinden ze hun plek in de Israelische samenleving? 

We spreken daarover Prof. Dr. Jan Abbink van het African Studies Centre in Leiden.

Meer weten over dit onderwerp? Ga naar www.cidi.nl/dossiers

Jos Hummelen (Africast) en Aron Vrieler (CIDI) zijn je gastheren.
Muziek door Alisdair Pickering