Ekin'i Büyütmek

Kardeşlik gibi yakın ve kendine özgü doğası olan bir sosyal ilişkide, ebeveynlerin çocuklarına yaklaşımları farklılaşıyorsa, bu çocukların gelişimini nasıl etkiliyor? Bu konuyu gelişim psikoloğu Dr. Huri Gül Bayram Gülaçtı ile konuştuk. Bir yıl sonra, üçüncü sezonla tekrar beraberiz! Keyifli dinlemeler :)

"Eğer benim istediğimi yapmazsan, istediğim kişi olmazsan, seni yeterince sevmem, ihtiyaçlarını karşılamam, gözüme giremezsin, seni onaylamam, benim istediğim gibi olur benim istediklerimi yaparsan seni onaylarım" Narsistik kişilik bozukluğu olan ebeveynler ve çocuklarına davranışları ve tutumları ile ilgili, TED Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nden Yardımcı Doçent Dr. Yağmur Ar-Karcı ile konuştuk. Keyifli dinlemeler! :)

Çocuklarınız için en iyisini istediğiniz için yurtdışına taşındınız diyelim, sizi çocuk yetiştirme konusunda neler bekliyor? Bu yeni yuvada çocuklarınızı büyütürken en çok nelerde zorlanacaksınız, hangi konularda daha rahatlayacaksınız? Türkiye’de çocuk büyütmekle, Avrupa ve Amerika’da çocuk büyütmenin belirgin farkları neler? Batılı devletlerin çocukla ve eğitimle ilgili sosyal politikaları neleri içeriyor? Tüm bunları, yurt dışında çocuk büyütmekte olan annelerden, sevgili arkadaşlarım Çağrı Özertem, Başak Güler, Derya Batum ve Başak Kızılateş'ten dinledik. Keyifli dinlemeler :)

Çocuğum durduğu yerde duramıyor, karşısındakini dinlemeden hatta henüz sorusu bitmeden cevabı vermek için atlıyor, uzun süre aynı yerde oturamıyor, her şeyi unutuyor; günlük işlerini, eşyalarını, verilen komutları.. sürekli hata yapıyor. Bu belirtilerin bazıları zaman zaman tüm çocuklarda görünebilir, ancak sürekli ve birçoğunun bir arada görüldüğü durumlarda ortaya çıkan Dikkat Eksikliği & Hiperaktivite Bozukluğu ile ilgili, çok sevgili Uzman Psikolog Aslı Yıkgeç-Şen ile konuştuk. Keyifli dinlemeler :)

Çok travmatik bir deneyim yaşadık hepimiz, İzmir'de olan 7 şiddetindeki depremde birçok bina yıkıldı ve kimimizin tanıdıkları, ailesi, akrabası göçük altında kaldı ya da hayatını kaybetti, kimimizin evi zarar gördü, belki hiç zarar almadan atlatan ama İzmir'de yaşadığı için direkt olarak depreme maruz kalanlarımız var, kimimizin duygusal bağı olan büyüdüğü şehir olduğu için önce tüm eş dost akrabayı arayıp sonraki günlerde televizyon başından ayrılamadı, ya da belki de hiçbir bağımız olmayan bu şehirde olan biten için üzüntü, öfke, kızgınlık duyduk. Deprem bağlamında travma konusunu, çok sevgili dostum Uzman Psikolog Nesli Zağlı ile konuştuk. Bu sefer keyifli dinlemeler yazmaya elim varmıyor, tek umduğum, Nesli ile konuşurken paylaştıklarımızın belki sizde de bir karşılığı varsa, bu travmayı dayanışarak ve paylaşarak atlatırken, bu bölümün bir yardımı olması. Çok sevgiler.

COVID vakalarının artmaya devam ettiği bu dönemde, çocuklarını kreşe gönderen ve göndermeyen ailelerin hayatları nasıl değişecek, çocukların gelişimleri nasıl etkilenecek? Bu hafta bu sorulara ODTÜ Sosyoloji Bölümünden Doç. Dr. Umut Beşpınar, Koç Üniversitesi’nden Doç. Dr. Tilbe Göksun ve Uzm. Klinik Psikolog Merve Soysal-Başa ile cevap aradık. Keyifli dinlemeler :)

İyi aile var mıdır? Peki ya annelik kutsal mıdır? "Cennet annelerin ayakları altındadır" ya da "Annelik hiçbir karşılık beklemeden vermektir" gibi deyişleri dünyanın çoğu kültüründe bulabiliriz. Evrimsel psikoloji çerçevesinde bu söylemin karşılığı ve anneliği kutsamanın bir getirisinin de, annenin çocuğuna bakım vermekten vazgeçmemesi yönünde toplumsal bir telkin niteliği taşımasıdır. Ancak çoğu kadın, anne olduktan sonra kutsal annelik kavramı altında ezilebilir ve kutsal annelik bir tür yük ya da eziyete dönebilir. Peki ya bu kutsal annelik tanımı kapsamında babalara nasıl bir rol düşer? Bu hafta aile sistemini ve ebeveynlik rollerini, iyi aile var mıdır sorusu rehberliğinde, psikoanalitik literatür alanında doktorasını yapmış olan yazar Nihan Kaya ile konuştuk.

İnsan yedisinde neyse yetmişinde de odur sözü, sıkça karşılaştığımız ve insanların çok küçük yaşlardan itibaren gösterdikleri öne çıkan birtakım özelliklerinin değişmezliğine vurgu yapan bir sözdür. Peki gerçekten yedimizde neysek, yetmişimizde de o muyuz? Çevrenin ve bize nasıl bir ebeveynlik uygulanmış olduğunun mizaç yani huy denilen, kişiliğin doğuştan gelen özellikleri üzerindeki etkileri nelerdir? Bütün bunları, Koç Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nden Prof. Dr. Bilge Selçuk ile konuştuk. Keyifli dinlemeler :)

44 yaşında bir erkek, kendi babasından farklı olma isteğinin hayatındaki önemini vurgulayarak şöyle aktarıyor: "Ben yıllarca babam gibi olmamak için kadınlarla ciddi ilişki kurmaktan kaçındım, evliliği erteledim. Bütün hayatımı babamdan ve babam gibi olmaktan kaçarak geçirdim. Ne zaman ki fark ettim beni çok etkiliyor, üzerimdeki etkisinden kurtulayım diye 2,5 yıl psikolojik tedavi gördüm. Kendime ancak geldim." Bu pasaj, ODTÜ Sosyoloji Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görev alan Doç. Dr. Umut Beşpınar’ın Babalık ile ilgili çalışmasından bir alıntı ve bu hafta Umut Hoca ile  yeni dönem babalıktan konuştuk. Keyifli dinlemeler :)

Bağlanma kuramının kurucularından olan John Bowlby, çok erken yaşlardan itibaren anne babasıyla duygusal olarak yakın bir bağı olmadan, evdeki bakıcılardan biri tarafından büyütülmüştür. 7 yaşına geldiğinde ise yatılı okula gönderilen Bowlby, hayatının ilerleyen yıllarında bir bilim insanı olduktan sonra, eşine şöyle demiştir: "Bir köpeği bile bu kadar erken bir yaşta yatılı okula göndermezdim." Bowly’nin hayat hikayesine ve geliştirdiği kuramsal zemine bakarak, psikologların kendi psikopatolojilerini çalıştıkları fikrinin, bazı zamanlar doğru olduğunu söylemek mümkün. Ekini Büyütmek Podcast Serisi’nin 15. Bölümünde, bağlanma kuramı ile ilgili Dr. Bahar Bahtiyar-Saygan ile konuşacağız. Keyifli dinlemeler :)

Bir çocuğun çok erken yaşlardan başlayarak cinsiyet kimliğini bilmesi mümkün müdür? Çok yeni bir araştırma konusu olan trans çocukların gelişimi ve ebeveynlerinin bu süreçteki rolünü, TransYouth Projesi'nin bir parçası olan Yardımcı Doçent Dr. Selin Gülgöz ile konuştuk. Keyifli dinlemeler :) 

Şu anda anneanne/babanne olan kadınlar, kendileri ilk anne olduklarında modern ve bilimsel (çocuklarını bilimsel bilgilerle yetiştirmeye özen gösteren) annelerdi ve gelenekseli yıkmak niyetindeydiler. Onların kızları ve şu anda anne olan postmodern anneler ise, organikçi anneler, yogacı anneler, doğal doğumcu anneler, Instamom'lar oldular; patriarka ise hala yerinde. ODTÜ Sosyoloji Bölümü'nden Prof. Dr. Ayşe Saktanber ile, toplumsal cinsiyet rollerinin ebeveynlik pratikleri üzerinden nasıl uygulandığı ve aktarıldığını, ebeveynlerin bu roller üzerinden kurduğu güç dengelerini ve feminist kuram üzerine konuştuk. Keyifli dinlemeler :)

Çocuğu yeni kreşe başlamış bir anne, çocuğunun hemen uyum göstermesine içerliyor. Evde desteği olmayan anneler için, kreşe başlamanın ilk yılı bir hayli zorlu geçiyor. Bu zorluklara rağmen, bugünün anneleri, çoğunlukla çocuklarını küçük yaşta neden kreşe gönderiyor? Dahası okul öncesi eğitim çocuklara ne katıyor, aile dinamiklerini nasıl değiştiriyor? Bu hafta Ankara'daki Çekirdek Yuva'nın kurucusu Uzman Psikolog Neslihan Başaran ile okul öncesi eğitimin çocuk gelişimine etkilerini ve bu kurumlara gitmeye başlayan çocukların ebeveynlerini duygusal olarak nasıl değişiklikler beklediğini konuştuk. Keyifli dinlemeler :)

Gelişim psikolojisi alanının ünlü deneylerinden biri şöyledir: telefonumu çekmeceye koydum ve içeri gittim, odaya giren eşimse telefonumu çekmecede bulup  çantama koydu. Olup biteni izleyen 5 yaşındaki çocuğuma "Annen telefonunu almaya geldiğinde ilk nereye bakacak?" diye sorulduğunda "çekmeceye" diye cevap verirken, 3 yaşındaki çocuğum "çantasına" diye cevap verecektir. Bu yaşların kavrayışının nasıl ayrıştığını konu alan kurama, zihin kuramı (Theory of Mind-ToM) denir. Bilkent Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nden Doç. Dr. Hande Ilgaz ile zihin kuramının ne olduğu ve nasıl geliştiği, çocuklarda oyun oynamanın doğası ve bunların dil gelişimine etkisi ile ilgili konuştuk. Keyifli dinlemeler :)

COVID dönemi bitip okullar açıldığında çocuklar yeni duruma alışmakta zorluk çekecek mi? Yoksa esas zorlanacak olan biz ebeveynler miyiz? Uzman Klinik Psikolog Merve Soysal-Başa ile, covid döneminde evlerde nelerin değiştiğini, çocukların ve ebeveynlerin bu süreçten nasıl etkilendiğini ve okula dönüş sürecini konuştuk. Keyifli dinlemeler :)

Bebekler doğduklarında ilk kez ışıkla tanışırlar, görme becerileri zamanla bir yetişkinin düzeyine ulaşır. Peki sanat kültürü gelişmiş olan ebeveynlerin çocukları ile sanatın çok uğramadığı evlerdeki çocuklarda neler farklı gelişir? Nöro-Gözbilim alanında uzman konuğum Prof. Dr. Pınar Aydın O’Dwyer ile çocuklarda görmenin gelişmesi ve sanat algısı üzerine konuştuk. Keyifli dinlemeler :)

Hepimiz mutluluğu ararız (ararız değil mi?:) Peki mutluluk öğrenilen bir şey midir yoksa genetik yapımızla mı ilgilidir? Bu bölümde Sosyal Psikolog Dr. Pelin Kesebir ile mutluluğu nasıl tanımlarız, mutluluğun işlevi ve mutlu olmamızda rol oynayan etkenler nedir, ebeveynler nasıl mutlu çocuk yetiştirirler, bunları konuştuk. Keyifli dinlemeler :)

Hayatın ilk 6 ayında bebekler, dünyanın tüm dillerindeki tüm sesleri ayırt edebilirken, 10 aylık bebekler artık sadece yoğun olarak maruz kaldıkları dil ya da dillerdeki sesleri duyabilir, anadil(ler)inde olmayan sesleri duyma yetilerini neden kaybederler?  Bu hafta Koç Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nden Doç. Dr. Tilbe Göksun ile çocuklarda dil gelişimi, iki dillilik (bilingualism) ve dil gelişimini destekleyen ebeveyn özellikleri ve pratikleriyle ilgili konuştuk. Keyifli dinlemeler :)

Üyesi olmadığımız bir azınlık grubundan birini gerçekten anlamamız mümkün müdür? Bir terapist, bir azınlık mensubuna vereceği terapide nelere dikkat etmelidir? Azınlıklar neler yaşar? Ebeveynlerin dezavantajlı gruplar ve azınlıklara duyarlı çocuk yetiştirebilmesi için neler yapmaları gerekir? ODTÜ Psikoloji Bölümü'nden Doç. Dr. Deniz Canel-Çınarbaş ile azınlık psikolojisi ve dezavantajlı gruplar ile ilgili konuştuk. Keyifli dinlemeler :)

Son zamanların en moda akımlarından biri, mindfulness, yani bilinçli farkındalık. Peki bilinçli farkındalık nedir? Naif bir "sorgulamadan mutlu olma" hali mi, yoksa daha farklı bir kavrama mı denk geliyor? Bu hafta Uzman Klinik Psikolog Şirin Hacıömeroğlu-Atçeken ile bilinçli farkındalık ve ebeveynlik üzerine çok keyifli bir sohbet yaptık. Sizlere de keyifli dinlemeler :)

"Karımın benden fazla para kazanması beni rahatsız ediyor" cümlesi, hayatta çok kolay dile getirilecek bir cümle değil, ancak tutumlar üstündeki gücü büyük. Peki dünyaya sosyal düzenle ilgili hiçbir fikri olmadan gelen bir bebek, nasıl bunu dile getiren ya da getiremeyen ama düşünen bir erkeğe dönüşüyor? Bu ve benzer davranış ve tutumları çalışan psikoloji konularından biri, Kırılgan Erkeklik (Precarious Manhood). Peki bu durum ebeveynlik pratikleri açısından babalığa nasıl yansır? Bu bölümde Ankara Medipol Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nden Dr. Öğretim Üyesi Beril Türkoğlu-Demirel ile Kırılgan Erkeklik kavramı ve Babalık ile ilgili konuştuk. 

"Senin sütün bu çocuğa yaramıyor", "Aç mı bu çocuk?", "Üstü ince annesi, üşütür bu" gibi cümleleri, kimbilir kaç anne duymuştur. Anneler bu "iyi niyetli" eleştirilerden nasıl etkileniyorlar? Peki anneliği yeterli biçimde yerine getiremediklerini ima ederek anneleri utandıranlar kimler? Tüm bunları ve annelik kavramını, "Anneleri Utandıran Eleştirilerle ilgili Anılar (Mother-Shaming Memories)" konusunu çalışan Uzman Psikolog Didem Türe-Şakar ile konuştuk. Keyifli dinlemeler :)