De Groninger Vrouwengalerij: een ode aan Grunneger vraauwen

Het leven en de dood van de pacifistische rebel Anda Kerkhoven (1919-1945) zitten vol tegenstellingen. Het geheel kan worden getypeerd als een tragisch sprookje. De mooie en exotische Anda koesterde een diepe aversie jegens geweld, bond de strijd aan met allerhande wreedheden maar kwam zelf op gewelddadige wijze aan haar einde.

Tussen 1587 en 1597 werden er op de Geezelberg in Wedde maar liefst 20 ‘heksen’ verbrand. Na een monsterlijke waterproef en een proces vol bloederige martelingen bekenden deze ‘heksen’ dat zij een pact met de duivel hadden gesloten. Bij één zo’n proces wordt de 80-jarige weduwe Alke Engels beschuldigd van het vergiftigen van een appel. Ook de jongere Hemcke Aldricks wordt hierbij betrokken. De heksenvervolgingen maakten de drost van Westerwolde een rijk man.

Ze streed voor haar overtuigingen en niemand kon haar stoppen. Uitgeefster Annette Versluys-Poelman (1853-1914) zette zich hartstochtelijk in voor vrouwenbelangen en mengde zich in verschillende maatschappelijke debatten. Zelfs haar begrafenis werd een demonstratie voor het vrouwenkiesrecht.

Van boerendochter in Usquert tot operazangeres in Milaan: Engeline Westerhuis (1891-1984) was het allemaal. Ze werd toegelaten tot het conservatorium in Amsterdam en ging later zelf zanglessen geven. Onder de artiestennaam Angela Cona werd ze in Italië een beroemde sopraan. Uiteindelijk verhuisde de glamoureuze Westerhuis terug naar Groningen, waar ze weer op een boerderij ging wonen.

Haar bruidsschat stelde maar weinig meer voor. Beetke van Rasquert (1480-1554) nam het heft in eigen handen nadat haar man, de schatrijke jonker Wigbold van Ewsum, in 1528 was overleden. Ze wist als weduwe en ‘vrouwe van Nienoord’ het familiebezit flink uit te breiden en groeide uit tot de machtigste vrouw van de Groninger Ommelanden.

Betsy Bakker-Nort (1874 – 1946) vond dat het recht van de vrouw niet enkel het aanrecht betrof. Ze heeft zich als juriste en politica haar hele leven gestreden voor de handelsbekwaamheid van de gehuwde vrouw en maakte zich hard voor het vrouwenkiesrecht.

Ze schrijven historie, de meisjes (pardon: vrouwen) van sigarenfabriek Champ Clark uit Nieuwe Pekela. Spontaan roepen zij in december 1969 de eerste vrouwenstaking in Nederland uit.

Titia Klasina Elisabeth van der Tuuk (1854 – 1939) beëindigde nog voor ze dertig werd haar carrière als onderwijzeres. Het doceren werd haar in toenemende mate bemoeilijkt: deels omdat haar gehoor achteruitging, maar vooral omdat haar inzichten voor haar omgeving te vooruitstrevend waren. In haar nieuwe leven zette ze zich als feministisch activiste in voor onder andere het Vrouwenkiesrecht en voor seksuele hervormingen.

Theda Mansholt (1879-1956) was de grondlegster van het landbouwhuishoudonderwijs in Nederland. Ze was directrice van de eerste landbouwhuishoudschool, bekleedde tal van bestuurlijke nevenfuncties en sprak regelmatig op congressen in binnen- en buitenland. Volgens haar was het landbouwhuishoudonderwijs in het belang van de vrouw.

Aletta Jacobs (1854 – 1929) was vele malen ‘de eerste vrouw die…’. Maar ook haar oudere zus Charlotte Jacobs (1847 – 1916) bleef niet achter. De vrouwen waren de eerste twee vrouwelijke studenten aan een Nederlandse universiteit en zetten zich beide in voor vrouwenemancipatie. Hoewel Aletta Jacobs vaker als boegbeeld wordt gezien van de eerste feministische golf in Nederland, heeft ook Charlotte Jacobs een belangrijke rol gespeeld in de strijd om vrouwenrechten.

Ze is niet voor een kleintje vervaard. Als Laurence Caroline Dufour in 1937 haar intrede doet als domina bij de evangelisch lutherse gemeente in Winschoten haalt ze flink uit naar de kerkgangers: genoeg is genoeg. Het is nu afgelopen met de onderlinge ruzies. De eerste vrouwelijke dominee in het Oldambt beslecht in Winschoten een broederstrijd.

De periode tussen 1862 en 1900 wordt het hoogtepunt van de Groninger landbouwersstand genoemd. Het was tevens de periode waarin Aafke Willems Bakker (1818-1900) als landbouwster leefde. Toen haar ouders in 1862 overleden, erfde Bakker hun boerderij. Ze werd hoofd van haar eigen huishouden, iets wat voor weinig vrouwen weggelegd was in die tijd.