Skip to main content
Językoznawstwo

Językoznawstwo

By Dr Anna Jelec

Językoznawstwo to nauka o języku, geście i komunikacji między ludźmi. Dowiedz się dlaczego słowa znaczą rzeczy, co oznacza w runicznym alfabecie logo Bluetooth, dlaczego radziecki neurolog Aleksander Łuria naklejał ludziom elektrody na gałki oczne i czy koń mógłby mówić gdyby konie chciały mówić.
Available on
Apple Podcasts Logo
Google Podcasts Logo
Pocket Casts Logo
RadioPublic Logo
Spotify Logo
Currently playing episode

Odcinek 7: Struktura pojęciowa czyli czy keczup to smoothie?

JęzykoznawstwoJan 04, 2021

00:00
27:27
Odcinek 24: Metonimia czyli Janusze i Grażyny

Odcinek 24: Metonimia czyli Janusze i Grażyny

W dzisiejszym odcinku rozmawiamy o metonimii; zastanawiamy się czy to jest dziwne jak ktoś chce położyć Szekspira na regale, co mają wspólnego łańcuchy metonimiczne z pracą w Hollywoodzie i nauką angielskich idiomów, oraz czytamy dlaczego gangster Perszing nazywał się Perszing
Mar 28, 202221:31
Odcinek 23: Metafora pojęciowa czyli czy przytulając dzieci wychowujemy poetów

Odcinek 23: Metafora pojęciowa czyli czy przytulając dzieci wychowujemy poetów

W dzisiejszym odcinku o teorii metafor pojęciowych Lakoffa i Johnsona, czy Romeo miał na myśli, że Julia jest kulą gorącego gazu, czemu badacze dają niemowlakom smoczki w prążki, i jak przytulanie dzieci ma się do ich późniejszych aspiracji literackich.
Mar 21, 202227:02
Odcinek 22: Czy da się pogodzić ekologa z górnikiem, czyli analiza ram poznawczych

Odcinek 22: Czy da się pogodzić ekologa z górnikiem, czyli analiza ram poznawczych

W dzisiejszym odcinku dowiadujemy się więcej o analizie ram: dowiadujemy się czym jest szpital i po czym wiadomo, że niej jesteśmy w scenie z horroru, poznajemy historię wymyślonego Jasia którego zjadły szczury, i próbujemy znaleźć platformę porozumienia pomiędzy ekologią a górnictwem.
Mar 14, 202226:02
Odcinek 21: Słonie, podatki i miasto które przejęły niedźwiedzie czyli teoria ram semantycznych

Odcinek 21: Słonie, podatki i miasto które przejęły niedźwiedzie czyli teoria ram semantycznych

W dzisiejszym odcinku omawiamy szerzej teorię ram semantycznych, sprawdzamy czy da się nie myśleć o słoniu, dowiadujemy dlaczego antyszczepionkowcy i płaskoziemcy sądzą co sądzą i co ma wspólnego podejście do płacenia podatków z amerykańskim miasteczkiem Grafton, które we władanie przejęły niedźwiedzie.
Mar 07, 202231:25
Odcinek 20: Dwujęzyczność czyli są w tobie dwa wilki (i jeden z nich lepiej przeklina)

Odcinek 20: Dwujęzyczność czyli są w tobie dwa wilki (i jeden z nich lepiej przeklina)

W dzisiejszym odcinku dowiemy się kto może się chwalić, że jest dwujęzyczny, o czym pamiętać zapisując dzieci na lekcje języka obcego i czy znajomość języków przedłuża nam życie. Będą brzydkie słowa, żeby nie było że nie uprzedzałam (:
Oct 18, 202123:12
Odcinek 19: #Urzeknęwasswojąhistorią czyli Co się właściwie robi na studiach z anglistyki

Odcinek 19: #Urzeknęwasswojąhistorią czyli Co się właściwie robi na studiach z anglistyki

W dzisiejszym odcinku dowiecie się jak wyglądają studia na WA UAM, gdzie szukać informacji o tym czego się będziecie uczyć, gdzie szukać informacji kto z wykładowców będzie was zabawiał na zajęciach z Praktycznej Nauki Języka niczym Russel Crowe w tej scenie z Gladiatora ("Are you not! ENTERTAINED?), do czego służy seminarium i co jest w piwnicach podejrzanego zamku, który nazywamy Collegium Heliodori.
Sep 06, 202130:58
Odcinek 18: Goryle, dzieci i mityczny organ językowy, czyli psycholingwistyka

Odcinek 18: Goryle, dzieci i mityczny organ językowy, czyli psycholingwistyka

W dzisiejszym odcinku przyjrzymy się badaniom o tym, jak uczymy się języka jako dorośli i dzieci, jak go rozumiemy i produkujemy. Czym jest fenomen "mam to na czubku języka" i dlaczego językoznawcy wywołują go u niewinnych uczestników badań? Czy dzieci uczą się języka inaczej niż dorośli? Co się stanie jeśli studentom każemy usiąść na rękach - I czym właściwie zajmuje się psycholingwistyka. 

Aug 23, 202123:08
Odcinek 17: Północno-wschodnia noga Telimeny czyli relatywizm językowy

Odcinek 17: Północno-wschodnia noga Telimeny czyli relatywizm językowy

W dzisiejszym odcinku przyjrzymy się Hipotezie Sapira-Whorfa, zakładającej, że język wpływa na myśli. Dowiemy się jaki kształt ma czas w języku greckim i dlaczego gdyby zapytać nas i pięcioletniego rdzennego Australijczyka która noga Telimeny jest  północno-wschodnia to z dużym prawdopodobieństwem pięciolatek by wiedział - a my nie. 

Aug 16, 202130:03
Odcinek 16: Kto napisał pierwszy wiersz miłosny, czyli historia pisma

Odcinek 16: Kto napisał pierwszy wiersz miłosny, czyli historia pisma

Pismo to jedyny znany nam obecnie wehikuł czasu, pozwalający przeszłości przemawiać do nas w dawno wymarłych językach. Choć w 21 wieku traktujemy je mocno po macoszemu, to właśnie pismo jest pierwszą technologią ludzkości służącą do gromadzenia, manipulowania, przechowywania, wyszukiwania, przekazywania i rozpowszechniania informacji. W dzisiejszym odcinku porozmawiamy o tym jak ważna jest umiejętność pisania, czy alfabet jest stary i dowiemy się dlaczego pewne tłumaczenie pisma klinowego wdepnęło w założenia o wyjątkowości przypowieści biblijnych niczym rolnik w torfowisko.
Aug 13, 202132:30
Odcinek 15: Językoznawstwo kognitywne czyli nie myśl o słoniu

Odcinek 15: Językoznawstwo kognitywne czyli nie myśl o słoniu

W dzisiejszym odcinku będzie o językoznawstwie kognitywnym czyli mojej ulubionej dziedzinie badań. Czy kiedy Romeo mówił, że Julia jest słońcem to miał na myśli kulę gorącego gazu? Co właściwie leży na stole kiedy odłożę na niego Tokarczuk? I czy da się nie pomyśleć o słoniu kiedy ktoś nam każe nie myśleć o słoniu? Na wszystkie te pytania odpowiedzi szukają językoznawcy kognitywni.
Apr 22, 202131:33
Odcinek 14: Czy młodzież psuje język?

Odcinek 14: Czy młodzież psuje język?

Wszyscy wiemy, że młodzież dzieli się na grzeczną i ach-tą-dzisiejszą, która kradnie słowa z angielskiego, lubi feminatywy, i mówi iksde jakby wyrażanie emocji twarzą wyszło z mody. Ale co właściwie dzieje się z językiem kiedy wpadnie w ręce młodego pokolenia? Czy to prawda, że w angielskim zmieniło się wszystko, oprócz tego, że starsi narzekają na to co z tym językiem robi młodzież? W dzisiejszym odcinku o dialektach, idiolektach i zmianie językowej. I o tym czy możemy zmienić rodzaj męski od słowa posłanka.
Mar 29, 202141:34
Odcinek 13: Wszystko o gestach

Odcinek 13: Wszystko o gestach

Badania nad gestem to stosunkowo nowa dziedzina językoznawstwa. W dzisiejszym odcinku o tym czym różni się gest od mowy ciała, czy niewidomi gestykulują i jak wyglada pierwszorzędny naukowy trolling.
Mar 15, 202132:45
Odcinek 12: Pragmatyka czyli Czy naprawdę nie ma głupich pytań?

Odcinek 12: Pragmatyka czyli Czy naprawdę nie ma głupich pytań?

Pragmatyka to dziedzina na pograniczu językoznawstwa i filozofii języka zajmująca się badaniem tego jak język działa w komunikacji między ludźmi. W dzisiejszym odcinku dowiemy się, że nikt nie mówi tego, co myśli - i mało kto myśli dokładnie to, co mówi. Przyjrzymy się skomplikowanej czynności proszenia o podanie soli, dowiemy jak komuś grozić żeby nie brzmiało jak groźba ale wszyscy wiedzieli o co chodzi i spróbujemy ogarnąć kwestię uprzejmości, która ma dwie twarze i obie sprawiają, że przepraszamy bez sensu.
Mar 08, 202134:14
Odcinek 11: Historia gramatyki czyli Bezbarwne zielone pomysły drzemią zawzięcie

Odcinek 11: Historia gramatyki czyli Bezbarwne zielone pomysły drzemią zawzięcie

Badania nad gramatyką mają ponad dwa i pół tysiąca lat. Jak możecie się domyślić, od tego czasu w językoznawstwie sporo się wydarzyło. W dzisiejszym odcinku rozmawiamy o tym jak badano gramatykę, co mieli wspólnego Bracia Grimm z lingwistyką kontrastywną, czym były Wojny Językoznawcze oraz dlaczego 99% lingwistycznych memów zawiera Noama Chomskiego.
Mar 01, 202125:25
PRZERYWNIK MIĘDZYSEZONOWY
Mar 01, 202102:38
Odcinek 10: Słowotwórstwo czyli gdzie masz międzyrostek

Odcinek 10: Słowotwórstwo czyli gdzie masz międzyrostek

W dzisiejszym odcinku rozmawiamy dużo o anatomii słowa i procesach, które jej dotyczą. Dowiadujemy się co Jurand ze Spychowa ma wspólnego z mazurską wsią o wdzięcznej nazwie Pupy i co sądzę o używaniu słowa kripi przez k.
Feb 01, 202134:26
Odcinek 9: Straszny Niedźwiedź-Niedźwiedź, czyli co to są rodziny językowe?

Odcinek 9: Straszny Niedźwiedź-Niedźwiedź, czyli co to są rodziny językowe?

Co ma wspólnego niezadowolona owca z bajki z największym odkryciem językoznawstwa historycznego? Czy język polski i angielski są kuzynami? Dlaczego odkryty w 19tym wieku przez Polaka rękopis obecne uznawany jest za najbardziej tajemniczą księgę świata? O tym w dzisiejszym odcinku Językoznawstwa.
Jan 18, 202130:46
Odcinek 8: Jak mówić ładnie w obcym języku?

Odcinek 8: Jak mówić ładnie w obcym języku?

Fonetyka to dziedzina językoznawstwa zajmująca się dźwiękami języka: samogłoskami i spółgłoskami. W dzisiejszym odcinku rozmawiamy o układzie mowy, dlaczego łatwo rozpoznać Polaków mówiących po angielsku i czy koń mógłby teoretycznie mówić gdyby konie chciały mówić.
Jan 11, 202134:17
Odcinek 7: Struktura pojęciowa czyli czy keczup to smoothie?

Odcinek 7: Struktura pojęciowa czyli czy keczup to smoothie?

Jakiś czas temu głośno było o rozporządzeniu unijnym według którego ślimak był rodzajem ryby. W dzisiejszym odcinku rozmawiamy o tym, że klasyfikowanie pojęć do kategorii wcale nie jest takie łatwe jak by się mogło wydawać. W jaki sposób decydujemy się jak nazwać daną rzecz - i od czego to zależy? Czy papież powinien zostać uznany za kawalera? Czym jest fenomen "mam-to-na-czubku-języka" i dlaczego językoznawcy celowo wywołują go u studentów? Na tego rodzaju pytania odpowiedzi szuka semantyka, dziedzina językoznawstwa zajmująca się znaczeniem.
Jan 04, 202127:27
Odcinek 6: Ile w języku polskim jest słów na pieczywo?

Odcinek 6: Ile w języku polskim jest słów na pieczywo?

Czy to prawda, że Inuici mają 120 słów oznaczających śnieg? Jaką rolę językową pełni słowo "bułkanapka" - i dlaczego należy uważać pytając ludzi z różnych rejonów Polski jak nazywa się ten mały kawałek, który pierwszy odkrawamy od bochenka chleba? Czy słowa można opisać za pomocą maciupkich kawałków znaczenia - i po co ktokolwiek miałby to robić? W dzisiejszym odcinku jest o semantyce.
Dec 28, 202020:55
Odcinek 5: Gdzie jest w mózgu język?

Odcinek 5: Gdzie jest w mózgu język?

Kim był Phineas Gage i co spektakularna dziura w jego głowie ma wspólnego z językoznawstwem? Skąd wiadomo, które obszary mózgu zaangażowane są w przetwarzanie języka - i co się dzieje, kiedy ulegną uszkodzeniu? W dzisiejszym odcinku rozmawiamy o neurolingwistyce.
Dec 14, 202022:41
Odcinek 4: Hau-hau i hej-rup czyli o pochodzeniu języka.

Odcinek 4: Hau-hau i hej-rup czyli o pochodzeniu języka.

Hau-hau, dzyń-dzyń, la-la i hej-rup to teorie, którymi kiedyś usiłowano wytłumaczyć powstanie ludzkiego języka. Późniejsze podejścia łączą powstanie mowy z ewolucją ludzkiego umysłu, a nawet z gestem. Mimo to, na pytanie jak powstał język nie możemy udzielić obecnie jednoznacznej odpowiedzi. Co naśladowały pierwsze słowa: okrzyki ptaków, syknięcie z bólu a może ludowe przyśpiewki? I czy możemy wykluczyć, że język sprzedali nam kosmici?
Dec 07, 202026:57
Odcinek 3: Czy „język zwierząt” to język?

Odcinek 3: Czy „język zwierząt” to język?

Wszystkie żywe istoty komunikują się ze sobą: zwierzęta, rośliny, grzyby, wirusy... Język jest najważniejszym i najbardziej uniwersalnym środkiem komunikacji. Chociaż nie wszyscy naukowcy się z tym zgadzają, język uznawany jest za umiejętność typowo ludzką. Czy to prawda?
Dec 02, 202024:39
Odcinek 2: Czym zajmuje się językoznawstwo

Odcinek 2: Czym zajmuje się językoznawstwo

Nasze mózgi to maszyny Enigma działające na wielu szyfrach naraz, z możliwością wgrania różnych wersji językowych. Językoznawstwo to nauka tym faktem zafascynowana.
Nov 23, 202023:12
Odcinek 1: Definicja języka.

Odcinek 1: Definicja języka.

Czym jest język, po czym poznać, że obcy próbują się z nami skomunikować i czy językoznawcy są normalni? W tym odcinku zajmiemy się naukową definicją języka.
Nov 16, 202026:36