Przekrój

O tym, co jesienią piszczy w trawie i dzieje się w glebie, z Mieczysławem Babalskim z gospodarstwa ekologicznego w Pokrzydowie rozmawiała Berenika Steinberg.

Tekst ukazał się w  12 (3567)/2019 numerze kwartalnika "Przekrój".

ilustracja: Daniel Mróz, archiwum nr 448 (1953)

W wędrówkę dusz wierzymy, lub wierzyliśmy, jak świat długi i szeroki. W podróż po światach i zaświatach zabierze Państwa Tomasz Wiśniewski.

Czyta Weronika Nockowska.

Tekst ukazał się w  12 (3567)/2019 numerze kwartalnika "Przekrój".

Grafika: Joanna Grochocka

Skoro lęku się uczymy, możemy też ćwiczyć usuwanie go z pamięci. Naukowcy już próbują nowych metod, w tym odwrażliwiania oraz pigułek zacierających mentalne ślady urazów.

Autorką tekstu jest Agnieszka Fiedorowicz. 

Czyta Beata Kaczmarek.

Tekst ukazał się w 24 (3579)/2022 numerze kwartalnika "Przekrój".

zdjęcie: Valerie Titova/Unsplash

Jeśli nie umiesz wyobrazić sobie sytuacji, w której wróbel podlatuje do twojej rękii chwyta ją dziobem tak, że nie możesz go strącić, to prawdopodobnie nie doceniasz osobowości i potęgi ducha tego małego, wojowniczego ptaka.

Autorem tekstu jest Mikołaj Golachowski. 

Czyta Tomasz Urbański.

Tekst ukazał się w  26 (3581)/2023 numerze kwartalnika "Przekrój".

zdjęcie: Svetozar Cenisev/Unsplash

Zmieniała mnie na każdym etapie życia w istotę lepszą, bardziej świadomą. Wkraczała zawsze, gdy świat trzeszczał i załamywał się pod naporem problemów. Patronka niepewnych, ale otwartych, królowa mądrych, choć wątpiących. Literatura.

Autorką tekstu jest Kamila Dzika-Jurek.

Czyta Paulina Raczyło.

Tekst ukazał się w  26 (3581)/2023 numerze kwartalnika "Przekrój".

zdjęcie: Claude Monet, „Wiosna" 1872 r., Walters Art Museum/Wikimedia Commons (domena publiczna)

Łżą, manipulują i wyprowadzają w pole. Potrafią też doskonale udawać i podszywać się pod innych. Motyle, węże, nocoloty czy kukułki to niezłe cwaniaki.

Czyta Rafał Fudalej.

Tekst ukazał się w  22 (3577)/2022 numerze kwartalnika "Przekrój".

zdjęcie: Getty Images

Jak brzmią pory roku w uszach przyrodnika? Każda inaczej, ale najmilej wiosna, czyli czas ptasiej i żabiej kakofonii.

Czyta Tomasz Urbański.

Tekst ukazał się w  22 (3577)/2022 numerze kwartalnika "Przekrój".

zdjęcie: zdjęcie: T La/Unsplash

Lubimy o tym zapominać, że dostęp do czystej wody płynącej z kranu to nadal nie powszechne prawo, ale rzadki przywilej, o którym większość świata może tylko pomarzyć. A i nam wcale nie jest dany raz na zawsze. 

Czyta Tomasz Urbański.

Artykuł ukazał się w 22 (3577)/2022 numerze kwartalnika "Przekrój".

zdjęcie: Michael Podger/Unsplash

Kiedy pewnego razu ktoś pochwalił jego nieszablonowe myślenie, zdziwił się, że w tej dziedzinie w ogóle istnieją jakieś szablony. James Lovelock – wynalazca, naukowiec, a przede wszystkim jeden z autorów teorii Gai.

Tekst Łukasza Kaniewskiego czyta Tomasz Urbański.

Artykuł ukazał się w 25 (3580)/2023 numerze kwartalnika "Przekrój".

zdjęcie: Nick Sinckler/SPL/East News

Dla tych, którym przydałyby się korepetycje z nadziei, niezwykłego wiedeńskiego psychiatrę, Viktora Frankla, przypomina Agnieszka Drotkiewicz. 

Czyta Anna Ryźlak. 

Artykuł ukazał się w 18 (3573)/2021 numerze kwartalnika "Przekrój".

zdjęcie: Viktor Frankl w 1965 r., zdjęcie: Franz Vesely, Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 de

Jonathan Sacks twierdził, że dobre życie składa się z miłości i pracy. Przekroczył ramy judaizmu, stając się przewodnikiem dla każdego.

Artykuł Agnieszki Drotkiewicz czyta Beata Kaczmarek.

Tekst ukazał się w 25 (3580)/2023 numerze kwartalnika "Przekrój". 

zdjęcie: Steve Pyke/Getty Images

Gdy wcześniaki są przytulane, szybciej rosną, zdrowieją i nabierają sił. Ale serdecznych objęć potrzebują wszyscy, bez względu na wiek. 

Czyta Beata Kaczmarek. 

Tekst ukazał się w 25 (3580)/2023 numerze kwartalnika "Przekrój".

ilustracja: "Matka z dzieckiem (Ucisk na dobranoc)", Mary Cassatt, 1880 r./ Wikimedia Commons (domena publiczna)

Przedstawiamy poniżej trzy niezależne relacje dowodzące, że w Szwecji żyje pewien skrzat imieniem Pukke. Ponieważ wszystkie trzy historie zostały nadesłane przez naszego wieloletniego autora Grzegorza Uzdańskiego, nie mamy powodu podejrzewać, że któraś z nich jest mniej prawdziwa od pozostałych.

Tekst ukazał się w 17 (3572)/2021 numerze kwartalnika "Przekrój".

ilustracja: Daniel Mróz – rysunek z archiwum, nr 1443/1972 r.

To działa, nawet jeśli nie jesteś w nastroju. Wymuszony śmiech może rozładować stres i wzmocnić odporność organizmu. I w końcu zmienić się w ten prawdziwy. Zapewnia Aleksandra Pezda. 

Czyta Beata Kaczmarek. 

zdjęcie: Netsuke, XIX w., Japonia/MET (domena publiczna)

Tekst ukazał się w 25 (3580)/2023 numerze kwartalnika "Przekrój".

Cisza obrzędowa, cisza ochronna, cisza jako odzwierciedlenie Tamtego Świata. Relacja człowieka z ciszą ma długą i bogatą historię. Czy w hałasie współczesności można jeszcze do niej wrócić? Tekst Ewy Pluty.

Tekst ukazał się w 21 (3576)/2022 numerze kwartalnika "Przekrój".

Czyta Beata Kaczmarek.

ilustracja: "Wyspa umarłych" (I wersja), Arnold Böcklin, 1880 r. (domena publiczna)

W jakim świecie chcecie żyć? – pyta Mariana Mazzucato, ekonomistka rewolucjonistka. Przypomina rządzącym, że to oni decydują, a nie wielki biznes. I uparcie twierdzi, że od zysków zawsze były i zawsze będą ważniejsze poczucie misji, odwaga i wyobraźnia.

Tekst ukazał się w 21 (3576)/2022 numerze kwartalnika "Przekrój".

Czyta Beata Kaczmarek.

zdjęcie: © Mariana Mazzucato

Żałoby nie wymyślił nikt z nas. Opłakiwanie zmarłych nie jest ludzką domeną. Coraz więcej naukowców przekonuje, że ból związany ze stratą odczuwają także zwierzęta i manifestują go na wiele sposobów. Tekst Jowity Kiwnik Pargany czyta Filip Kosior. 

Tekst ukazał się w 17 (3572)/2021 numerze kwartalnika "Przekrój".

Czyta Filip Kosior.

ilustracja: Daniel Mróz – rysunek z archiwum, nr 465/1954 r.

Takiego wiatru jak w Antarktyce nie znajdziesz nigdzie indziej – może porwać wszystko, nawet wodę z oceanu! I chociaż zimny oraz ostry, jednocześnie umie zachwycić, rozśmieszyć, a także przypomnieć, że to nie my sprawujemy rządy na świecie, ale przyroda. O swoich przygodach na szerokich wodach pisze Mikołaj Golachowski.

zdjęcie: Torsten Dederichs/Unsplash

Odpowiedzi na to ważkie pytanie poszukuje w dziełach kultury wysokiej, średniej i niskiej Łukasz Kaniewski. 

Tekst ukazał się w 20 (3575)/2021 numerze kwartalnika "Przekrój".

Czyta Anna Butrym.

ilustracja: archiwum "Przekroju"

Pierwsze wyjaśnienie: z rywalizacji o terytorium i zasoby. Drugie: stoi za nimi nasza wrodzona skłonność do agresji. Trzecie: to wina patriarchatu. Czy którąkolwiek z tych teorii możemy uznać za w pełni przekonującą? Zastanawia się Tomasz Wiśniewski.

Tekst ukazał się w 24 (3579)/2022 numerze kwartalnika "Przekrój".

Czyta Daniel Pachelski.

Zdjęcie: "Metellus", Armand-Charles Caraffe, pomiędzy 1793 r. a 1805 r., Ermitaż/Wikimedia Commons (domena publiczna)

Antykapitalizm ma długą tradycję i różne oblicza. Praca na roli także. Łączy je John Seymour – „ojciec samowystarczalności”. Tekst Dominiki Bok. 

Tekst ukazał się w 20 (3575)/2021 numerze kwartalnika "Przekrój".

Czyta Kinga Suchan.

ilustracja: archiwum "Przekroju"

Filozofia zero waste jest dobra za życia, ale co począć ze sobą po śmierci? Umiera nas tak wielu, że brakuje miejsca dla ludzkich szczątków. Cmentarne innowacje opisuje Paulina Wilk. 

Tekst ukazał się w 12 (3567)/2019 numerze kwartalnika "Przekrój".

Czyta Maciej Nawrocki.

ilustracja: archiwum "Przekroju"

Nigdy do nich nie pojechał, ale śniły mu się i powracał do nich myślami. Mówił, że są święte. W wojennym piekle wystawił z dziećmi indyjski spektakl o chorym chłopcu, który z ufnością czeka na kres. Pisze Agnieszka Witkowska-Krych. 

Tekst ukazał się w 24 (3579)/2022 numerze kwartalnika "Przekrój".

Czyta Beata Kaczmarek.

Zdjęcie: PAP/CAF

Podobnie jak wielu innych ważnych i obecnie zapomnianych polskich artystów, których aktywność przypadła na pierwszą połowę XX w., bohaterka dzisiejszego „wyboru” pochodziła z Podola. O malarce Marii Ewie Łunkiewicz-Rogoyskiej opowiada Zbigniew Libera.

Tekst ukazał się w 12 (3567)/2019 numerze kwartalnika "Przekrój".

Czyta Zbigniew Libera.

ilustracja: Maria Ewa Łunkiewicz-Rogoyska, "Autoportret", 1930 r.; dzięki uprzejmości spadkobierców; ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie

Zachodnią kulturę zdominowały wzrok i słuch – zmysły dystansu i abstrakcji. Tymczasem to dotyk, zepchnięty do drugorzędnej roli, tworzy wspólnotę, bliskość i odpowiada na potrzebę odczuwania. Pisze Maciej Topolski. 

Tekst ukazał się w 24 (3579)/2022 numerze kwartalnika "Przekrój".

Czyta Beata Kaczmarek.

zdjęcie: William Krause/Unsplash

Potężne drzewa łamie, a trzciną lekko kołysze. Relacjom, jakie z wiatrem miewali bohaterowie liryczni, postacie mityczne, a także ona sama, przygląda się Renata Lis. 

Tekst ukazał się w 12 (3567)/2019 numerze kwartalnika "Przekrój". 

Czyta Renata Lis.

ilustracja: Karyna Piwowarska

W Puszczy Białowieskiej rosną grzyby, które mogą pomóc w leczeniu najgroźniejszych chorób, z nowotworami na czele. O tym, czy uda się je wykorzystać do celów medycznych, pisze Maria Hawranek. 

Tekst ukazał się w 16 (3571)/2020 numerze kwartalnika "Przekrój".

Czyta Jonasz Tołopiło.

Ilustracja: Daniel Mróz, rysunek z archiwum "Przekroju" nr 707/1958 r.

„Miękka siła” Wielkiej Brytanii podbija serca ludzi na całym świecie. James Bond, Mary Poppins czy Banksy to tylko niektórzy z agentów Jej Królewskiej Mości. Być może odgrywają nawet większą rolę niż zasoby militarne.

Tekst ukazał się w 22 (3577)/2022 numerze kwartalnika "Przekrój".

Czyta Daniel Pachelski.

Zdjęcie: Sean Connery jako James Bond na plakacie do filmu "Żyje się tylko dwa razy", Joseph Benari, 1967 r./Atom.D, Flickr (domena publiczna)

Niebieski – kolor oczu, nieba i oceanów. W sztuce pełni funkcję jednej z barw podstawowych, ale droga do odkrycia idealnego i w miarę przystępnego cenowo błękitnego barwnika nie była prosta.

Czyta Beata Kaczmarek. 

Tekst pochodzi z 23 (3578)/2022 numeru kwartalnika "Przekrój".

Zdjęcie: "Łubin niebieskolistny w Teksasie", Robert Julian Onderdonk, 1915 r./WikiArt (domena publiczna)

Jeśli zapragniemy materializacji wrażenia ciepła w pigmencie, w jednym tylko kolorze, wielu bez wahania wybierze żółtość. Dla większości z nas jest to kolor, na myśl o którym aż śmieje się mózg. Barwa ta ma również swoje złowieszcze oblicze. Wyjaśnia Szymon Drobniak. 

Tekst ukazał się w  22 (3577)/2022 numerze kwartalnika "Przekrój".

Naturalnie Słońce kojarzy nam się z tropikami. Jednak nigdzie wpływ Słońca nie jest aż tak dramatyczny jak w rejonach najzimniejszych, czyli na biegunach oraz w krainach je otaczających. Pisze Mikołaj Golachowski.

Tekst ukazał się w 3578/2022 numerze kwartalnika "Przekrój".

O tym, że wulkany należy czyścić, troszczyć się również o te wygasłe, a czynne wykorzystywać do podgrzewania śniadań, wie każdy, kto uważnie przeczytał „Małego Księcia”. César Manrique (1919–1992) nie miał może własnej planety jak bohater Saint-Exupéry’ego, ale z wulkanicznej wyspy, na której spędził życie, stworzył architektoniczny raj. Pisze Aleksandra Kędziorek. 

Tekst ukazał się w 3566/2019 numerze kwartalnika "Przekrój".

Co ma niby znaczyć: „Co jeść jesienią zamiast mięsa”? Dlaczego „zamiast”? Przecież to od razu stawia kuchnię roślinną w złym świetle. Tak postawione pytanie w równej mierze mnie złości, co intryguje, więc kończę lamentować i zaczynam szukać odpowiedzi – Marta Dymek.

Tekst ukazał się w 3565/2019 numerze kwartalnika "Przekrój".

O tym, jak bezmyślna wojna dyktatora z ptakami przyniosła chińskiej ziemi najgorsze plagi i dlaczego szacunek dla zwierząt jest drogą ku wolności, opowiada Agata Kasprolewicz. 

Tekst ukazał się w 3565/2019 numerze kwartalnika "Przekrój".

Jakie pułapki Stanisław Lem zastawiał na tłumaczy swojej prozy? Jak przetłumaczyć archaizmy, neologizmy i gry językowe, których w twórczości mistrza jest mnóstwo? O trudnościach (i przyjemnościach) swojej pracy, w kolejnym odcinku podcastu „Na tapczanie siedzi Lem”, opowiadają Antonia Lloyd-Jones i Wiktor Jaźniewicz. Prowadzi Szymon Kloska.

Dlaczego Lem nie chciał wrócić do Lwowa? Gdzie znajdowała się jego ulubiona cukiernia? Jakich problemów nastręczył mu dom na krakowskich Klinach? O ulubionych miejscach, miastach, o podróżach, a także słabościach kulinarnych Stanisława Lema opowiada Tomasz Fiałkowski. Wsłuchajcie się w drugi odcinek nowego cyklu podcastów KBF – operatora programu Kraków Miasto Literatury UNESCO – i Fundacji PRZEKRÓJ. Prowadzi Szymon Kloska.

Cybernetyczna poezja, queerowanie twórczości Lema, przekłady twórczości tego wybitnego polskiego futurologa i jednocześnie jednego z najczęściej tłumaczonych polskich pisarzy – to niektóre z tematów, które zostaną poruszone w comiesięcznym cyklu podcastów. Wszystkie odcinki znajdziecie na stronach przekroj.pl i planetalem.pl, a także na profilu Spotify i YouTube kwartalnika „Przekrój”.

– Przy okazji głębokiego zanurzenia w lemologię opowiemy o świecie współczesnym i jego rozlicznych bolączkach. Te podcasty nie zwalniają z lektury Lema, ale są do niej świetnym dodatkiem. Nie uchronią świata przed katastrofą klimatyczną i rządami sztucznych inteligencji, ale mogą wskazać kierunek ucieczki – zapowiada prowadzący podcast, Szymon Kloska z działu literackiego KBF.

Miłego odsłuchu!

Fundacja PRZEKRÓJ jest oficjalnym partnerem Roku Lema, dlatego każdego 13. dnia miesiąca na stronie przekroj.pl pojawiają się teksty Stanisława Lema lub z nim związane.

Przyjmijcie wygodną pozycję na kanapie i wsłuchajcie się w pierwszy odcinek nowego cyklu podcastów KBF – operatora programu Kraków Miasto Literatury UNESCO – i Fundacji PRZEKRÓJ zatytułowanego Na tapczanie siedzi Lem.   – Przy okazji głębokiego zanurzenia w lemologię opowiemy o świecie współczesnym i jego rozlicznych bolączkach. Te podcasty nie zwalniają z lektury Lema, ale są do niej świetnym dodatkiem. Nie uchronią świata przed katastrofą klimatyczną i rządami sztucznych inteligencji, ale mogą wskazać kierunek ucieczki – zapowiada prowadzący podcast, Szymon Kloska z działu literackiego KBF. Gościem pierwszego odcinka będzie profesor Stanisław Bereś, wybitny krytyk i historyk literatury, któremu wielokrotnie zdarzało się siedzieć (a nawet, jak dowiemy się z podcastu: leżeć!) na tapczanie Stanisława Lema.   Cybernetyczna poezja, queerowanie twórczości Lema, przekłady twórczości tego wybitnego polskiego futurologa i jednocześnie jednego z najczęściej tłumaczonych polskich pisarzy – to niektóre z tematów, które zostaną poruszone w comiesięcznym cyklu podcastów. Pierwszy odcinek znajdziecie na stronach przekroj.pl i planetalem.pl, a także na profilu Spotify i YouTube kwartalnika „Przekrój”. Miłego odsłuchu!   Fundacja PRZEKRÓJ jest oficjalnym partnerem Roku Lema, dlatego każdego 13. dnia miesiąca na stronie przekroj.pl pojawiają się teksty Stanisława Lema lub z nim związane.

Z okazji 75. urodzin „Przekroju” historię pisma przypomina Paulina Wilk. Czyta Grzegorz Kwiecień.