Teoretico

Czym dokładnie są "leki" dla roślin? Jak powstają i jakie badania muszą przejść, nim zostaną dopuszczone na rynek europejski? Odcinek powstał we współpracy z Polskim Stowarzyszeniem Ochrony Roślin. Zapraszam również na: www.totylkoteoria.pl W nagraniu padły dwie faktograficzne literówki: "miliardy" zamiast "milionów" i "Agency" zamiast "Authority". Okładka: Sveta Fedarava/Unsplash, z późn. zm.

Dołącz do grona Patronów i Patronek Łukasza Sakowskiego z bloga To Tylko Teoria i podkastu Teoretico. Dzięki Twojemu wsparciu blog i podkast mogą istnieć i dalej się rozwijać: https://patronite.pl/totylkoteoria.

---

Zachęcam do subskrybowania kanału i wystawienia oceny po odsłuchaniu odcinka na Spotify.

---

W dzisiejszym odcinku tłumaczę na czym polegało stworzenie sztucznego „zarodka” ludzkiego, jak przebiegał ten proces, co o nim wiadomo, co z tego wynika i kiedy oraz dlaczego przerwano eksperyment.

---

Okładka: wylęganie blastocysty człowieka, fot. K. Hardy/Wellcome Collections z późn. zm.

Autorka „Harry'ego Pottera” od kilku lat mierzy się z awanturami wokół jej osoby. Oskarżana jest o transfobię i nienawiść wobec osób identyfikujących się jako transseksualne/niebinarne. Ale skąd się te oskarżenia wzięły? Jaki jest ich początek? Czy krytyka i nagonki na Rowling są słuszne? O dyskursie wokół Rowling opowiada dr Katarzyna Szumlewicz.

Motyw muzyczny na początku podkastu: The Age of Colossus, Mystery Mammal, Free Music Archive (CC BY 4.0). Zdjęcie: Getty Images z późn. zm.

https://patronite.pl/totylkoteoria/

Istnieją różnice w reagowaniu na infekcje wirusowe, a także na leki przeciwwirusowe oraz na szczepionki, pomiędzy kobietami i mężczyznami. Na czym polegają i z czego wynikają? Wyjaśnia prof. dr hab. Agnieszka Szuster-Ciesielska, biolożka i wirusolożka z Katedry Wirusologii i Immunologii Instytutu Nauk Biologicznych Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

W trzydziestym odcinku podkastu „Teoretico” rozmawiam z dr Katarzyną Szumlewicz (filozofką, pedagogiem) i dr Magdaleną Leszko (psychologiem, psychoterapeutką) na temat filmu „Tár”. W szczególności dyskutujemy o tym, czy główna bohaterka ma narcystyczne zaburzenie osobowości oraz co film mówi o ideologii łołk. Podkast zawiera spoilery.

Polacy są narodem łykającym suplementy diety na potęgę. W telewizji i radio reklamy takich parafarmaceutyków zajmują często całe pasma. Tymczasem przeciętnemu Europejczykowi większość suplementów jest niepotrzebna. Popyt na tego typu preparaty jest kreowany sztucznie przez influencerki, reklamy, przemysł parafarmaceutyczny i branżę beauty. O tym, które suplementy diety naprawdę warto zażywać, wydając na nie pieniądze, mówi farmaceutka, mgr farm. Anna Wyrwas, autorka profilu „Będąc młodym farmaceutą”.

W poprzednim odcinku (27.), będącym pierwszą częścią tej rozmowy, Milena Karlińska-Nehrebecka (psycholog, psychoterapeuta, wykładowca, prezes Polskiej Federacji Psychoterapii i Polskiego Instytutu Psychoterapii Integratywnej) opowiadała o objawach zaburzenia osobowości typu borderline, o zachowaniach takich osób i o kryteriach diagnostycznych. W kontynuacji mówi o przyczynach tego zaburzenia, o tym co i jak czują osoby borderline oraz o leczeniu.

W dzisiejszym odcinku rozmawiam z Mileną Karlińską Nehrebecką, z Polskiej Federacji Psychoterapii i Polskiego Instytutu Psychoterapii Integratywnej, na temat granicznego zaburzenia osobowości, czyli zaburzenia borderline. Psycholog i psychoterapeutka opowiada, jak zaburzenie to się objawia, co czują osoby, które je mają, dlaczego zachowują się w tak specyficzny sposób, jakie czynniki predysponują do rozwinięcia się takiej zaburzonej osobowości. 

Cały wywiad trwa prawie trzy godziny, został więc podzielony na dwie części, oto pierwsza z nich.

Chiny coraz śmielej działają w Europie w różnych sektorach. Chodzi nie tylko o kwestie gospodarcze, strukturalne czy międzynarodowe, ale także o naukę i technologie. Dziennikarka cyfrowo-technologiczna, Sylwia Czubkowska, autorka książki pt. „Chińczycy trzymają nas mocno”, opowiada w dzisiejszym podkaście o problemach związanych ze współpracą między europejskimi uczelniami a Chinami. 

Wiara w teorie spiskowe jest powiązana z cechami narcystycznymi. Badania nad takim związkiem prowadzi prof. Aleksandra Cichocka z University of Kent, którą zaprosiłem do podkastu, aby zapytać, co konkretnie sprawia, że osoby narcystyczne mają predyspozycje do interesowania się teoriami spiskowymi, jaki jest charakter takiej korelacji, jakie inne cechy czy sytuacje wzmagają w ludziach tendencję do zainteresowania spiskami i co można robić, by racjonalniej podchodzić do zagadnienia teorii spiskowych. 

W dzisiejszym odcinku z dr Magdaleną Leszko, psychologiem i psychoterapeutką, wykładającą także psychologię na uniwersytetach w Polsce i USA, rozmawiam o histrionicznym zaburzeniu osobowości w filmach. Analizujemy zachowania, motywy i uczucia bohaterek, co do których podejrzewamy, że mają to zaburzenie lub wiemy to z fabuły. Będziemy spoilerować, dlatego przed wysłuchaniem tego odcinka zachęcam do obejrzenia następujących filmów: „Co się przydarzyło Baby Jane”, „Tramwaj zwany pożądaniem”, „Blue Jasmine”, „Śniadanie u Tiffany'ego” i ewentualnie także „Kotka na gorącym blaszanym dachu”.

W tym roku Nagrodę Nobla z medycyny lub fizjologii przyznano prof. Svante Pääbo za badania kopalnego DNA, pochodzącego głównie od neandertalczyków. Podobne badania w Polsce prowadzi, wraz ze współpracownikami, dr Anna Juras z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a tegorocznego noblistę miała okazję poznać osobiście tydzień przed nagrodzeniem go Noblem. Poprosiłem badaczkę o wywiad na temat paleogenetyki, jej własnych badań oraz przyznanego w tym roku medycznego Nobla, w którym opowiada, dlaczego takie badania się prowadzi, co z nich wynika, na czym polegają i jak w ogóle wyglądają. 

Narcyzm ma różne oblicza i może przejawiać się inaczej, zależnie od kontekstu kulturowego, w którym jednostka narcystyczna funkcjonuje. Jedną z charakterystycznych cech narcyzów wspólnotowych jest sygnalizowanie cnoty, czyli kreowanie się na najbardziej moralnego, cnotliwego i dobrodusznego człowieka. 

Strategia tworzenia takiego wizerunku polega na dopasowaniu swojego zachowania do panujących cnót i wzorców kulturowych. W środowisku silnie religijnym narcyz będzie więc doszukiwał się na siłę niewiernych, których może oskarżać o herezję, a w laickim społeczeństwie krytycznym wobec rasizmu, ksenofobii czy seksizmu, będzie węszył rasistów, oskarżając o ksenofobię osoby, które wcale jej nie przejawiają. 

O niuansach takiego zachowania – w tym o kulcie ofiar i dramatycznym trójkącie Karpmana – i o jego przyczynach oraz okolicznościach, opowiada dr hab. Jarosław Piotrowski, psycholog społeczny z UKSW, badający narcyzm.

Zdjęcie z okładki: Patricio Hurtado/Pixabay

Cielesne zaburzenie dysmorficzne, zwane też dysmorfofobią, powoduje że człowiek widzi w swoim wyglądzie wady, których nie ma albo są bardzo nieduże i ledwo widoczne. Dlaczego? I czy media społecznościowe powodują takie zaburzenie u młodych osób? Co czują ludzie z dysmorfofobią? O zaburzeniu tym opowiada dr Magdalena Leszko, psycholog i psychoterapeutka. 

Histrioniczne zaburzenie osobowości to niezwykle barwne i dramatyczne zaburzenie psychiczne. Osoby histrioniczne, jako bardzo charyzmatyczne, przyciągające uwagę i prowokujące, często skupiają wokół siebie ludzi, tak w świecie realnym, jak i internetowym. 

Jak dokładnie objawia się histrioniczne zaburzenie osobowości? Co czują osoby z tym zaburzeniem i jak motywują swoje działania? Co powoduje, że zaburzenie to się rozwija? Czym histrioniczne zaburzenie osobowości różni się od narcystycznego zaburzenia osobowości oraz jak przejawiają je mężczyźni, a jak kobiety? 

Dlaczego histrionicy najpierw prowokują, a potem uważają się za ofiary? I czemu są tak skrajnie nadwrażliwi na krytykę? Na pytania te odpowiada psycholog kliniczna, psychoterapeutka i superwizor, prezeska Polskiej Federacji Psychoterapii, Milena Karlińska-Nehrebecka. 

Na okładce fragment zdjęcia archiwalnego z Marilyn Monroe. 

TikTok stał się platformą popularną wśród młodzieży. Niestety jest na nim wiele pułapek, czyhających na młode osoby: uzależnienie behawioralne, agresywne treści, seksualizacja, propaganda polityczna, treści powodujące permanentne kompleksy (zaburzenia dysmorficzne). O problemie z TikTokiem rozmawiam z Sylwią Czubkowską, prowadzącą magazyn Spider's Web i podkast Techstorie, specjalizującą się w cyfryzacji.

W dzisiejszym odcinku rozmawiam z Mileną Karlińską-Nehrebecką - psychologiem klinicznym, certyfikowanym psychoterapeutą, superwizorem, prezesem Polskiej Federacji Psychoterapii i współzałożycielem Instytutu Psychoterapii Integratywnej - o anankastycznym zaburzeniu osobowości (zaburzeniem osobowości obsesyjno-kompulsywnej; nie mylić z zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym). 

Czym objawia się takie zaburzenie? Jak zachowują się osoby, które na nie cierpią?

Co powoduje, że niektórzy rozwijają zaburzoną osobowość anankastyczną?

Czy cechy anankastyczne zawsze są szkodliwe czy mają też jakieś korzyści?

Dlaczego osoby z histrionicznym zaburzeniem osobowości łączą się w udane pary z anankastykami? 

Czy anankastyczne zaburzenie osobowości można wyleczyć? 

Jakie są etapy suszy? Jak na ryzyko występowania susz wpływa klimat, rzeźba terenu i działalność człowieka? W jaki sposób przeciwdziałać suszy i jej negatywnym skutkom? O suszy i globalnym ociepleniu rozmawiam z ekohydrologiem, doktorem Sebastianem Szklarkiem z Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii Polskiej Akademii Nauk i autorem strony Świat Wody.

Czym jest narcystyczne zaburzenie osobowości?
I czym się różni się od narcystycznego charakteru, nie będącego zaburzeniem? 
W jaki sposób i dlaczego u niektórych rozwija się narcystyczne zaburzenie osobowości? 
Czy narcyzm można leczyć i wyleczyć? 
Jak zachowują się dzieci wychowywane przez narcystycznych rodziców?
Dlaczego wśród osób z zaburzeniem borderline i chorobą afektywną dwubiegunową jest aż tak dużo narcyzów?
Czy niskie nasilenie cech narcystycznych też jest niezdrowe, tak jak ich zbytnie natężenie?
Czym jest narcyzm wspólnotowy-altruistyczny?

Na pytania te odpowiada dr hab. Jarosław Piotrowski, psycholog społeczny z UKSW, badający zjawisko narcyzmu. 

Aktualizacja: współistnienie zaburzenia osobowości borderline z narcystycznym zaburzeniem osobowości dotyczy nie 60%, lecz niespełna 40%. Dla ogółu zaburzeń osobowości jest to ponad 60%.

Jednym z ważniejszych wyścigów w medycynie jest ten o wynalezienie trwałej i skutecznej szczepionki przeciwko ludzkiemu wirusowi niedoboru odporności, czyli HIV. Na jakim etapie są badania? I czy jesteśmy już blisko wynalezienia leku skutecznie eliminującego tego wirusa z organizmu? W jaki sposób doszło do wyewoluowania HIV i dlaczego zaczął on infekować ludzi? Na pytania odpowiada wirusolożka, dr Emilia C. Skirmuntt (na okładce odcinka znajduje się obraz HIV z transmisyjnego mikroskopu elektronowego, za: NISE Network).

Na temat interpłciowości rozmawiałem z genetykiem sądowym, prof. Marcinem Woźniakiem z Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu z Collegium Medicum w Bydgoszczy. Zapytałem go m.in. o zespół Klinefeltera, zespół Turnera, zespół supersamca, zespół supersamicy. Mówiliśmy także o mozaicyzmie oraz chimeryzmie płciowym, zespole niewrażliwości na androgeny, zespole Swyera i zespole Mayera. W podkaście padło też wyjaśnienie co do nieporozumienia, że mężczyźni czasem mogą rodzić dzieci. 

O europejskiej armii przebąkuje się już od wielu lat. Jednak inwazja Rosji na Ukrainę, a dodatkowo coraz bardziej agresywna obecność Chin w Afryce, gdzie Unia Europejska ma swoje fundamentalne interesy, odświeżyły dyskusje o tym, czy UE powinna stworzyć armię europejską. Czy istnieje szansa na to, że taka federalna unijna polityka militarna zostanie w końcu zrealizowana? Na pytanie to odpowiada analityczka z Ośrodka Studiów Wschodnich, zajmująca się bezpieczeństwem międzynarodowym, Justyna Gotkowska. 

Na rynku jest mnóstwo suplementów diety polecanych na odchudzanie. Jednak zdecydowana większość z nich w ogóle nie pomaga, a może nawet zaszkodzić. Które suplementy diety wybrać, aby nie wydawać pieniędzy w błoto, lecz realnie ułatwić sobie zrzucanie zbędnych kilogramów? Na pytanie to odpowiada dietetyk Arkadiusz Matras, współautor portalu Dietetyka #NieNaŻarty.

Czy warto inwestować w zieleń miejską? Jak do funkcjonowania miasta mają się nie tylko drzewa, ale i łąki? Jakie role wypełniają tereny zielone w miastach? Czy oprócz kwestii estetycznych mogą służyć do osiągania pragmatycznych celów? Czy stawianie hoteli dla owadów ma sens? Zapraszam do wysłuchania nowego odcinka podkastu „Teoretico”, w którym rozmawiam z ogrodniczką, dr. n. rolniczych Joanną Gałązką na te i pokrewne tematy.

Przed zaatakowaniem Ukrainy przez Rosję, jak i jeszcze wyraźniej po rozpoczęciu inwazji, ważni lewicowi akademicy i intelektualiści z Ameryki i Europy Zachodniej publikowali treści powielające narrację Kremla. Wśród nich Noam Chomsky czy Naomi Klein. Z czego wynika, że wykształcona lewica daje się uwieść propagandzie o strefach wpływów i o Rosji, jako otoczonej przez ekspansywne NATO? Jaka jest reakcja pozostałej części amerykańskiej lewicy na wojnę? I czy tamtejsza prawica również wspiera Putina? Na pytania te odpowiada dr Łukasz Pawłowski, socjolog, publicysta i współautor Podkastu amerykańskiego.

W ostatnich dniach pojawiły się doniesienia o powtarzających się napaściach i gwałtach w Przemyślu, których sprawcami mieli być uchodźcy z Ukrainy, lecz afrykańskiego lub azjatyckiego pochodzenia. Co tak naprawdę się tam wydarzyło i jak rosyjska dezinformacja oddziałuje na Polaków? O tym rozmawiam w nowym odcinku, a moim gościem jest Paweł Terpiłowski, redaktor naczelny portalu weryfikującego informacje Demagog.org.pl.

Strategiczne działania dotyczące bezpieczeństwa energetycznego Europy, zwłaszcza Niemiec, były nie bez znaczenia w kontekście ostatnich wydarzeń w Ukrainie. Nord Stream 1, Nord Stream 2, wygaszanie elektrowni jądrowych, budowa farm wiatrowych – jak wszystko to ma się do inwazji Rosji na Ukrainę? I co mogą zrobić państwa europejskie, aby przywrócić energetyczną niezależność od Rosji? Gościem dzisiejszego odcinka jest Urszula Kuczyńska, ekspertka od energetyki jądrowej współpracująca z organizacją FOTA4Climate, autorka książki „Atom dla klimatu”.

Platformy społecznościowe istnieją i działają w dużej mierze na bazie archaicznego prawa z przełomu wieków. Dzięki temu mogą prowadzić wiele praktyk, które z racjonalnego punktu widzenia są szkodliwe i nie powinny być dozwolone (dezinformacja, hejt, inwigilacja behawioralna, cenzura itp.). Unia Europejska proceduje właśnie nowe kodeksy (Akt o Usługach Cyfrowych oraz Akt o Rynkach Cyfrowych) mające ucywilizować współczesny Internet. Co konkretnie zmienią te zapisy? W nowym odcinku podcastu „Teoretico” rozmawiam o tym z Katarzyną Szymielewicz, prawniczką i prezeską fundacji Panoptykon.

TikTok wśród nastolatków i młodych dorosłych zyskuje coraz większą popularność, a i niektórzy starsi zaczynają z niego korzystać. Jest to chińska platforma społecznościowa, na której dominującą formą treści są krótkie filmiki. Z różnych powodów stała się przyczyną poważnych kontrowersji. Wśród nich jest próba zablokowania TikToka przez poprzedniego prezydenta USA, Donalda Trampa, o której w podcaście „Teoretico” opowiada Andrzej Kohut, amerykanista z Klubu Jagiellońskiego i autor podcastu „Po amerykańsku”.

Napięcia pomiędzy Rosją i Ukrainą wywołały konkretne reakcje bardzo wielu państw, jak również Unii Europejskiej i NATO. Co w obliczu ryzyka wojny zrobiły Niemcy, Francja, Włochy, Hiszpania i Polska, a co Wielka Brytania? Jakie działania podjęły Stany Zjednoczone, a jakie Turcja? I jaki jest w tym wszystkim udział Chin? O groźbie realnej wojny militarnej pomiędzy Rosją a Ukrainą rozmawiam w nowym odcinku z Karoliną Zbytniewską – redaktorką naczelną portalu informacyjnego Euractiv Polska.

Zwykle podkreśla się korzyści, jakie dają nam koncerny farmaceutyczne, czyli tzw. BigPharma. I słusznie, ponieważ odpowiadają za wynalezienie wielu leków. Jednakże znane są też ciemne strony działalności firm farmaceutycznych. Niemoralne eksperymenty na ludziach, kontrowersyjne posunięcia w kwestii badań nad antybiotykami, fabrykowanie danych w zaleceniach do silnie uzależniających leków, stawianie zysków udziałowców ponad życiem ludzkim i interesem społecznym. To tylko niektóre z wątpliwych posunięć BigPharmy, a o ich szczegółach rozmawiam w dzisiejszym odcinku z Sylwią Ziółkowską – lekarką, farmaceutką, ekspertką Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych oraz dziennikarką medyczną portalu mgr.farm.  

Edycja: patent lekowy trwa zwykle około 20 (nie 10) lat.

15 stycznia na Oceanie Spokojnym wybuchł wulkan Hunga Tonga–Hunga Haʻapai, na północ od Nowej Zelandii i Północny Wschód od Australii, w pobliżu państwa Tonga, obejmującego archipelag Tonga. Jakie były okoliczności i konsekwencje tej erupcji? O zdarzeniu rozmawiam z Bartkiem Krawczykiem z „Wulkanów Świata”.

W dzisiejszym odcinku moim gościem jest wirusolożka z Uniwersytetu Oksfordzkiego, dr Emilia Cecylia Skirmuntt. Rozmawiamy o trzeciej dawce szczepionki przeciw Covid19, pochodzeniu koronawirusa Sars-Cov-2 i wariancie Omikron, nowych lekach antywirusowych na Covid19, a także o nakazie szczepień i protestach przeciwników szczepień. 

Czy warto przyjąć trzecią dawkę? 

Co ze szczepieniem niepełnoletnich?

Czy wiadomo coś nowego ws. pochodzenia koronawirusa?

Co mówią nam dane o nowym wariancie Omikron?

Jakie są nowe leki antywirusowe na Covid19?

Czy obostrzenia pomagają czy przeszkadzają w nakłanianiu ludzi do szczepień?

Czy Pfizer i Moderna nieuczciwie zawyżają ceny szczepionek?

W tym odcinku Maksym Sijer – ekspert od bezpieczeństwa informacyjnego z Uniwersytetu Warszawskiego, analityk fundacji INFO OPS oraz redaktor Disinfo Digest – odpowie na pytania o kryzys na granicy z Białorusią w kontekście wojny informacyjnej.

Czym jest bezpieczeństwo informacyjne?

O co chodzi w sporze na granicy i jaką rolę pełnią w nim migranci?

Jak i dlaczego media zareagowały na ten kryzys polaryzacją opinii?

Czy polski rząd słusznie zakazał wstępu dla dziennikarzy w najgorętszym okresie?

Czy Kurdej-Szatan i innych celebrytów można uznać za ofiary ataku informacyjnego?

Jakie są tła i konteksty kryzysu oraz jakie wydarzenia z przeszłości go przypominają?