MADE IN Warmia & Mazury

Pytasz: Warmia i Mazury, a odpowiedź szykuje się stereotypowa – jeziora i lasy. No to zajrzyjmy, co w tych jeziorach i lasach kryje się wyjątkowego, bo kilkoma ciekawostkami można zaskoczyć nawet koneserów natury.

Rano budzi Cię delikatny śpiew ptaków, tuż po wyjściu z łóżka gołą stopą stajesz na chłodnej od rosy trawie, a w kolejnym kroku już stoisz w nieskazitelnie czystym jeziorze. Możesz przeżyć to na jednym z dziesiątek pól kempingowym Warmii i Mazur. Zanim jednak rozbijesz namiot lub zaparkujesz przyczepę poznaj kilka zasad, które sprawią, że wszyscy będziemy marzyć o kolejnym sielskim wypadzie.

A może rzucić to wszystko i zamieszkać na prowincji Warmii i Mazur? Uprawiać eko warzywa, piec domowy chleb, prowadzić agroturystykę? Region od dekad kusi tych, którzy szukają alternatywy dla wielkomiejskiego stresu. A pandemia jeszcze bardziej podkręciła boom na własny kawałek ziemi w inspirującej przestrzeni wiejskiej.

Kiedy przyjeżdżamy w niedzielne przedpołudnie do siedliska Anny Dereszowskiej w mazurskich Ławkach, dom jest pełen gości. Na długi dębowy stół wjeżdżają domowej roboty cynamonki i obłędna beza. Delektujemy się czekając aż właścicielka wróci ze swoim psem z lecznicy. W trakcie naszej rozmowy kołysze do snu najmłodszego synka, próbuje nadgonić śniadanie. A kiedy opuszczamy dom, już chwyta za odkurzacz i ogarnia piach w domowym holu. Jak sama przyznaje – nie jest typem celebrytki. Ale ilość ról, które odgrywa w życiu zawodowym i prywatnym – robi wrażenie.

Chcesz przywieźć z Warmii i Mazur smakowite wspomnienia? Zjedź z głównego szlaku i wyrusz w kulinarną podróż w poszukiwaniu zdrowej żywności, naturalnej kuchni oraz rodzinnych pasiek czy serowarni. Kuchnia Warmii i Mazur ma wiele do zaoferowania dla odwiedzających region.

Niektóre z miejsc i zdarzeń, jakie odnotowała przeszłość ziem Warmii i Mazur, mogły nieźle namieszać w historii nie tylko kraju, ale i świata. Czy atrakcyjny krajobrazowo region od zawsze był magnesem dla przełomowych nazwisk i faktów, czy może geopolitycznie skazani byliśmy na wykuwanie mrocznej historii? Gdziekolwiek leżałaby odpowiedź, dziewięciu poniższych miejsc nie można pominąć, a z pewnością nie można nie znać.

Tak dobrze znane wszystkim hasło „jadę na Mazury” wywołuje wybuch pozytywnych emocji związanych z relaksem, wypoczynkiem i wyciszeniem, natomiast powrót z nich nazwany został przez Marcina Mellera egzystencjalnym bólem. Ale czy tak naprawdę to wiemy gdzie jedziemy? Dla niektórych Warmia i Mazury to jedynie Mazury. Jak zatem odnaleźć się tu bez mapy w ręku?

Kiedy  w styczniu Internet obiegła informacja „zmarł Juliusz I Król  Włóczęgów”, dotarło do nas, jaką wyjątkową postać straciła Warmia i  Bieszczady. To między te dwie krainy dzielił swoje życie Juliusz Wasik,  który aż do 94. roku życia inspirował, edukował, zaskakiwał otoczenie.  Wymykający się wszelkim schematom życiorys zasługuje co najmniej na  książkę lub film fabularny. Ale póki co, przybliżmy jego nietuzinkowość  we wspomnieniach najbliższych mu osób.

Jej życie jest tak kolorowe i zaskakujące jak włosy i makijaże, którymi manifestuje swoją wolność. Po lekcję filozofii codziennej z Krystyną Mazurówną* warto się wybrać choćby i do Paryża.

Jeśli chodzi o dbałość o dom w każdym tego słowa znaczeniu – bezdyskusyjnie jest liderką. Mimo to nie chce, by utożsamiano ją z perfekcyjną gospodynią. Jej blog zasłynął z patentów na urządzenie wnętrz, przeprowadzania spektakularnych remontów, trików na organizację pomieszczeń oraz rekomendacji innowacyjnych urządzeń AGD. Przekonuje, że to jak mieszkamy, ma ogromny wpływ na jakość naszego życia. W swoje progi zaprasza Lady of the House.

O tym jakie reakcje wywołują bajki i legendy z Warmii i Mazur opowiada Marcin Rumiński, olsztyński muzyk, kompozytor i multiinstrumentalista. „Rumun Bajdurzy” to jego projekt, popularyzujący lokalne legendy i podania. Posłuchajcie do końca…

Pół wieku na scenie, a każdy jej występ wciąż kończy się owacją na stojąco. Mało kto wie, że od ponad 40 lat ma swój azyl na Mazurach, na które przyjeżdżała jako harcerka i zwiedzała autostopem. W sentymentalną podróż nie tylko po kulturze zabiera nas charyzmatyczna wokalistka jazzowa Ewa Bem.

Zdaniem naukowców po pandemii, wojnie i inflacji czeka nas kolejny kryzys: brak wody pitnej. Jakie wyzwania w związku z tym czekają europejskie regiony? I dlaczego tu, na Warmii i Mazurach, możemy czuć się uprzywilejowani?

Czego szuka w sporcie, kto połamał mu żebra i dlaczego nie został literatem jak ojciec – Maciej Orłoś od mniej znanej strony. Ale ani nie opuścił swoich widzów, ani ukochanych Mazur, ani też jego nie opuścił młodzieńczy luz.

Co obejrzeć, gdzie pojechać, a dokąd pójść, by wyłamując się z utartego szlaku turystycznego, poznać uroki warmińsko-mazurskiej natury i ducha historii? Oto subiektywny przegląd dziesięciu miejsc, w których sami byliśmy i opowiadamy o nich tym, którzy koniecznie je muszą odwiedzić.

Ta, która wie. Wie jak wykorzystać swój potencjał i obudzić go w innych. Z symbolu ofiary zabobonów stała się ikoną kobiet świadomych swojej mocy i pomagającej sięgnąć po nią innym. Kim jest współczesna wiedźma? I gdzie można ją znaleźć na Warmii i Mazurach?

Kiedy w kwietniu zmarł książę Edynburga Filip Mountbatten, mąż angielskiej królowej, regionalne fora internetowe ożywiły się. Jego praprapraprababką była bowiem Maria Eleonora Lehndorff z rodu, którego siedzibą przez wieki był otoczony jeziorami pałac w Sztynorcie na Mazurach. Na ten ślad w drzewie genealogicznym królewskiej rodziny brytyjskiej wpadł przed kilku laty dr Jerzy Łapo, archeolog, krajoznawca, miłośnik historii sztynorckiego majątku. Wyliczył, że w żyłach najmłodszego pokolenia Windsorów płynie po 3/1024 krwi Lehndorffów. Ta ciekawostka znalazła się w jego wydanej pod koniec maja książce „Sztynort. Blaski i cienie”.

Biznesu uczyła się na własnych próbach i błędach, a dzisiaj jej firma znajduje się w gronie najbardziej luksusowych marek świata. Dr Irena Eris, współwłaścicielka holistycznego imperium urody, mogłaby już odcinać kupony, a mimo to codziennie wstaje o piątej rano i szykuje się do pracy. O tym dlaczego nie ma telefonu komórkowego i powodach dla których nie warto gonić za wieczną młodością, rozmawiamy w jej hotelu na Wzgórzach Dylewskich, który w grudniu obchodził 15-lecie.

A gdyby tak wejść do świata sztuki? Przenosić na ekran, papier czy płótno wytwory swojej wyobraźni? Brak talentu nie jest przeszkodą, sztuczna inteligencja pomaga rozwinąć skrzydła każdemu. A w jaki sposób - będzie można sprawdzić w olsztyńskiej Galerii w Ramach Sztuki.

To chyba nikogo nie zaskoczy, że na Warmii i Mazurach jest największe w Polsce skupisko „miast dobrego życia”. Sieć Cittaslow ma się u nas bardzo dobrze, bo doceniliśmy harmonię i kulturę dobrego życia - w spokoju, bez narzucanego w aglomeracjach pośpiechu i w przyjaźnie urządzonym otoczeniu.

Piwna rewolucja i winiarska nisza. Nieskażona natura, jakościowe produkty i czysta woda Warmii i Mazur sprzyjają twórcom i pasjonatom trunków z procentami. Niektóre z nich powstają na przekór warunkom klimatycznym.

W późne listopadowe popołudnie, a jakby bardzo dawno temu, w Giławach 30 kilometrów od Olsztyna, a jakby gdzieś daleko stąd, odnaleźliśmy ducha prawdziwych warmińskich świąt Bożego Narodzenia. Edward Cyfus pokazał świat, którego dziś już nie ma, a pozostał we wspomnieniach. Możemy jednak czerpać z niego pełnymi garściami, kontynuując tradycję Warmiaków i budując dzisiejszą tożsamość regionu.

Wyobraźcie sobie, że wstajecie rano i dziwnym trafem ubywa wam obowiązków domowych. Wszystko posprzątane, po podłodze nie walają się ubrania i zabawki, zaś w kuchni czeka pachnące ciasto. A gdybyście wstali z łóżka w dzień Bożego Narodzenia, doznacie szoku, bo w salonie będzie stała pięknie ubrana choinka. To wszystko sprawka barstuków, czyli maleńkich, pomocnych duszyczek, które nocami zapalają małe latarenki i przychodzą z lasu do naszych domów, by nam pomóc. Warunek jest jeden - nie lubią być podglądane w swojej robocie. Wolą po cichutku podziałać, a potem obserwować przez okna ludzką radość. Podobno działo się tak w czasach, gdy Olsztyn był małą wioską rybacką mieszczącą się w łuku Łyny. Barstuki nocami pomagały ludziom, a najbardziej przed świętami Bożego Narodzenia. W wigilijną noc zakradały się do chat, przynosząc duże choinki i ubierając je. Pod choinkami zostawiały kosze z darami lasu oraz zabawkami. Kiedy ludzie wczesnym rankiem wstawali, by pójść na pasterkę, byli w szoku widząc pracę barstuków, a dzieci szalały ze szczęścia. A gdzie zniknęły barstuki? Podobno wścibska żona młynarza, pewnej nocy, obserwując je, głośno kichnęła. Od tamtej pory zniknęły z Olsztyna.

Rysunek: Agnieszka Cichoń-Kamińska

Dawno temu terenami, które dziś zwiemy Warmią i Mazurami, rządził słynny wódz Prusów Dobrzyń. To właśnie od łez jego żony – Ałny, wzięła swój początek rzeka Łyna. Posłuchajcie historii o prastarym grodzisku, o miłości, intrydze, ale i o wielkiej rozpaczy.

W niemal niezmienionej formie żyje na ziemi od czasów dinozaurów. Niestety, wystarczyło 100 lat działalności ludzkiej, aby stał się krytycznie zagrożonym gatunkiem. Mowa o jesiotrze ostronosym. Na szczęście tym gatunkiem zainteresowali się naukowcy z olsztyńskiego Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie. Grupa ichtiologów z instytutu podjęła się ambitnego planu przywrócenia jesiotrów do naszych wód. I osiągnęli uznany na świecie sukces.

Wędkarz łowiący nad jeziorem mógłby stać się jednym z symboli Warmii i Mazur. Jak mądrze podejść do tego popularnego hobby, by nie zaburzać ekosystemu, a i sobie nie odbierać przyjemności z takiego obcowania z naturą? Oto naukowe spojrzenie poparte badaniami i wiedzą Instytutu Rybactwa Śródlądowego – Państwowego Instytutu Badawczego w Olsztynie.  

Przez niemal pięć wieków nikt nie potrafił wskazać precyzyjnie miejsca pochówku wielkiego astronoma. W Roku Kopernikowskim wracamy do przełomowego odkrycia, które w świecie nie obeszło się bez echa, ale i przy okazji wywołało dyskusję naukową, w której nie brakowało sceptycznych głosów. O kulisach wykopalisk, które doprowadziły do odnalezienia czaszki Kopernika, pisze Tadeusz Morysiński.

Mekka dla miłośników zabytkowej motoryzacji, ale i nowa atrakcja turystyczna dla odwiedzających Mazury – w pięknie położonym folwarku w Białej Oleckiej otwarto największe na Mazurach muzeum motoryzacji. O historii rodzinnej kolekcji, sile pasji i życiu pośród wiekowych eksponatów techniki rozmawiamy z Wojciechem Kotem, pomysłodawcą i założycielem muzeum.

Jeśli chcemy zagłębiać się w istotę życia, to powinniśmy również starać się zrozumieć opowieści, którymi jesteśmy karmieni od najmłodszych lat, bo to w nich, w starych legendach, baśniach, historiach naszych przodków drzemie siła oraz odwieczna prastara mądrość zgłębiana przez lata. Niektórzy badacze uważają, że legendy są miejscem styku dwóch światów: cywilizowanego i duchowego, a w każdy z nich, czy tego chcemy, czy nie, jesteśmy bezgranicznie zanurzeni. Baśnie, mity i archetypy dają nam zdolność ponadzmysłowego rozumienia, która w pewien niewytłumaczalny przez logikę sposób wyostrza zmysł słuchu oraz intuicji, dzięki którym potrafimy wystrzec się zagrożeń, bądź podjąć decyzję o zmianie życiowej ścieżki. Wskazówki zawarte w takich opowieściach dodają nam pewności, że droga, na którą weszliśmy, jest dobra i zgodna z własnym „ja” i będzie nas prowadzić ku prawdziwej mądrości.

Jej życiorys jest pełen niezwykłych wydarzeń i zwrotów akcji. A przede wszystkim nietuzinkowych kreacji, które zapisały się w historii mody, sztuki, filmu. Słynna Veruschka - hrabina Vera von Lehndorff pierwsze lata życia spędziła w rodowym pałacu w Sztynorcie. Jak dzisiaj wpływa na to, co dzieje się wokół słynnego zabytku z jego burzliwymi losami?

Nawiązanie do historycznej zabudowy Warmii i Mazur to budzący się na trend w regionalnej architekturze. Czy dawne wytyczne sprawdzają się w dzisiejszych warunkach? I jak wpisać budynek w lokalny krajobraz aby nie zaburzać jego tożsamości?