Neerlandistiek

Deze week verschijnt het boek ‘Radeloze helden’ van Maaike Meijer, een lucide onderzoek naar mannelijkheid aan de hand van onder andere Moby Dick, Jan Wolkers, Peter van Straaten en One Flew Over The Cuckoo’s Nest– en waar die vastloopt. Ik sprak met de auteur over dit fascinerende boek dat iedereen moet lezen.

Bas Jongenelen schreef een boek over de duivel in de Nederlandse literatuur. Wie is de duivel? Wat maakt hem tot zo'n aantrekkelijk personage, en wat veranderde in zijn aandeel in de literatuur sinds de middeleeuwen?

Arie Pos publiceert op 23 juni 2022 het boek 'De wording van Komrij', waarin hij beschrijft hoe een jonge Gerrit Komrij in de vroege jaren zestig 'Gerrit Komrij' uitvindt, en een identiteit opbouwt rondom vooral zijn originele kijk op de homoseksualiteit, de esthetiek en het dichterschap. Arie vertelt me over zijn boek vanuit het huis in Portugal waarin Komrij woonde. Hij geeft ook een rondleiding door het huis, die alleen gestoord wordt door allerlei technische problemen.

Onlangs verscheen het boek De boekenfluisteraar, waarin Nico Keuning vertelt over schrijvers en het schrijverschap. Hij doet dat op een originele manier, namelijk door het verslag van een schrijfcursus waarin hij zes jonge vrouwen schrijfopdrachten geeft en tegelijkertijd in aanraking brengt met de (Nederlandse) literatuur.

Bertram Mourits schreef een mooi boek over de vele schrijverscarrières en -levens die de Tweede Wereldoorlog in Nederland heeft geknakt: De achterkant van de bevrijding. Of ze nu joods waren, of fout, of gedwongen werden in Duitsland te werken – vele schrijvers werden geraakt door de oorlog. Een van de bijzondere aspecten van Mourits' boek is dat hij niet veroordeelt, maar wel waarschuwt: zo makkelijk is het om alles uit de hand te laten lopen. Ik sprak met Bertram Mourits.

Over de roman Stemvorken van A.F.Th. van der Heijden is het laatste woord nog niet gezegd. Ik gaf maandag een lezing in de Openbare Bibliotheek van Geldrop. Dit was mijn oefensessie.

De emeritus hoogleraar Jelle Stegeman van de Universiteit van Zürich schreef een monumentale geschiedenis van het Nederlands. Marc van Oostendorp sprak met hem, via Zoom, voor het elektronisch tijdschrift Neerlandistiek.

http://www.neerlandistiek.nl/

Een podcast van Katelijn Vooijs over de Antwerpse 16e-eeuwse onderwijzer en auteur Peeter Heyns. Aflevering 3:  de rol van Heyns als schrijver en het verhaal van een van de schooltoneelstukken die hij schreef voor zijn leerlingen.

Een podcast van Katelijn Vooijs over de Antwerpse 16e-eeuwse onderwijzer en auteur Peeter Heyns. Aflevering 2. De leerlingen en hun leven op de Lauwerboom: waar kwamen ze vandaan, wat voor lesmateriaal werd er gebruikt?

Een podcast van Katelijn Vooijs over de Antwerpse 16e-eeuwse onderwijzer en auteur Peeter Heyns. Aflevering 1: Over de geschiedenis van Antwerpen en de levensloop van Peeter Heyns.

De toeslagenaffaire is een van de grootste politieke misstanden in de laatste decennia. Door de gehele affaire worden we geconfronteerd met de onmenselijke kant van ons politieke systeem. Met de eerste aflevering van onze podcastreeks ‘0800-0543’, stellen we deze onmenselijkheid van de bureaucratie centraal. Aan de hand van de toeslagenaffaire laten wij binnen deze eerste aflevering van de reeks zien wat de gevolgen zijn van het verdwijnen van de menselijkheid in het systeem en in de samenleving. Wat de gevolgen zijn van het verdwijnen van elke vorm van zorg in het systeem en de groeiende dominantie van de taal van het kapitalisme. Deze dominantie heeft ertoe geleidt dat burgers gevangen raken ‘in op voorhand bestemde ringbanden’, zoals Szymborska ook in de podcast benoemt. Door middel van de combinatie van het gebruik van literaire teksten en feiten over de toeslagen affaire hopen wij met de podcast een beter inzicht te geven in de onmenselijkheid van de situatie, waarin mensen tegenover systemen komen te staan.

We vertrekken vanuit de literaire traditie van de kritiek op politieke systemen en bureaucratie. We hebben gekozen voor werken van Kafka, Heller, Marsman, Szymbroska en Fabias met een sterk kritische houding. Deze werken zijn, door middel van hun verbeelding, sprekend voor de gehele toeslagenaffaire en helpen ons met het begrijpen, zowel rationeel als emotioneel.

Om deze emotionele ervaring meer kracht bij te zetten hebben we binnen de podcast gepoogd een benauwend en schrijnend gevoel te creëren. Het gevoel van tegen een muur op lopen zowel voor de burger als de ambtenaar, waar een angstcultuur heerst. Dit doen wij enerzijds door het gebruik van achtergronden geluiden waar machinale en repetitieve processen aan de gang zijn (zoals: fabrieken, treinen, wasmachines, etc.) maar ook door de stijl van het antwoordapparaat, die het gevoel geeft van het kastje naar de muur gestuurd te worden in een koortsachtige nachtmerrie. Met de collagestijl hebben wij daarnaast gepoogd een openheid te creëren, om de luisteraar zelf te laten ervaren.

Binnen de podcast maken we tevens gebruik van persoonlijke verhalen van de slachtoffers van de toeslagen affaire in combinatie met de data en cijfers. Door de eerdergenoemde verbeelding toe te voegen in de vorm van literatuur, ontstaat een ander perspectief op de werkelijkheid. De frictie tussen dit oude en nieuwe perspectief zorgt voor een nieuwe manier van kijken naar de situatie.

Het geheel is ingebed in twee filosofische werken. Enerzijds maken we gebruik van Weber, die met zijn ‘iron cage’ quote al waarschuwde voor de gevaren van een alles leidend kapitalistisch systeem. Anderzijds biedt Gilligan met haar Philosophy of careeen mogelijke oplossing.

De feitelijkheid van de politieke fragmenten, de persoonlijke verhalen van de gedupeerde, de verbeelding van de literaire werken en de filosofische inbedding maken deze literaire interventie tot een geheel waarmee we aandacht vragen voor de problematiek, een oproep doen tot empathie en hopelijk bijdragen aan de begripsvorming, zowel rationeel als emotioneel.

In april 2021 verscheen het boek 'Taalwetten maken en vinden' van Nicoline van der Sijs, een grondige herwerking van haar boek Taal is mensenwerk uit 2004. Marc van Oostendorp sprak met haar. 

Jeroen Dera vertelt over zijn nieuwe onderzoek naar leren op school.

Vier studenten Nederlandse Taal en Cultuur aan de UvA actualiseren het werk van Gerrit Paape, een Reize door het Aapenland uit 1788 als een podcast.