OMM Podcast: Günün Sonunda

Antroposen çağın istilacı politikalarını doğa üstlenirse, insanın gerçekliği nasıl dönüşür? “Günün Sonunda” sergisinde üzerinde mantar ve yosun büyüyen insan heykeli “Tahribat” (2016) ile yer alan Yaşam Şaşmazer’le potansiyel bir işgal alanı olarak bedeni ve orman yürüyüşlerinin dönüştürücü etkisini konuştuk.

“Günün Sonunda” sergisinde yer alan, yanmış ağaç gövdelerini triptik formda heykelleştirdiği “Yanık Orman” (2017) adlı işini “kötü bir ânın plaketi” olarak tanımlayan Ali İbrahim Öcal ile sanat üretiminde atılan ölümcül saltoları ve iklim krizi ışığında “natürmort” geleneğini konuştuk.

Yeryüzünü yeniden tanımlayan Antroposen çağında, birçok kültürde ilahi bir metafor kabul edilen dağ imgesi neyi ifade eder? “Kaf” adlı resim serisinde yeryüzündeki yüksek dağ tepelerini Google Earth’teki görüntüleri üzerinden resmeden Murat Akagündüz ile sanayileşme sonrasında doğayla olan dolaylı ilişkimizi, cumhuriyetin erken yıllarında Anadolu’yu resmetmekle görevlendirilen sanatçıların kayıp “Yurt Gezisi” tablolarını ve “çağımızın yeni peygamberi” Greta Thunberg’i konuştuk.

İnsan faaliyetinin merkezindeki simetri, tekrar ve çeşitlilik arayışımız gezegeni nasıl şekillendiriyor? “Rastlantı ve Zorunluluk - Mojave Çölü” (2018) çalışmasında uydu görüntülerini kullanarak ABD’deki Mojave Çölü’nü müze duvarında haritalayan Sergen Şehitoğlu ile insanlığın gittiği her yere izini bırakma dürtüsü, kontrol sistemlerinin hakim olduğu bir dünyada yeni mahremiyet ve tüm uçakların son varış noktasını konuştuk.

Bildiğimiz anlamdaki dünya sona erdikten sonra tekrar tarım yapar mıyız? Ali Kazma’nın “Kasa” (2015) çalışmasında konu edindiği Norveç’teki Svalbard Tohum Küresel Tohum Kasası, dünyanın dört bir yanından gelen tohumlara ve bu ihtimale ev sahipliği yapıyor. İklim değişikliğini içinde yaşadığımız dünyanın diğer sorunlarıyla yan yana ele aldığımız bu bölümde sanatçı ile Kuzey Kutbu sınırlarında çekim yapmak, zamanlararası bir Nuh’un Gemisi olarak sanat üretimi ve düşünmenin ahlakı üzerine konuşuyoruz.

Doğayı yok ederken aslında kendimizi de yok ediyor olabilir miyiz? İnsanın doğayı reddederek bir kültür oluşturmasının mümkün olmadığından bahseden Nazan Azeri, antroposen çağını getiren eril zihniyeti sorguluyor. Bu bölümde sanatçıyla pamuklar içine ektiği mercimek tohumlarını bedenine giyerek büyüttüğü “Büyümek” (2003) adlı ev performansı, 21. yüzyıl hayatlarımızda hâlâ önemli yer tutan kadim bilgiler ve doğaya şiddet ile kadına şiddet arasındaki paralel ilişkiyi konuşuyoruz.

Büyüdüğünüz coğrafya küresel iklim değişikliğinden etkilendi mi, evet ise nasıl? Alper Aydın, büyüdüğü Yason Burnu, Ordu’da sekiz yıldır yaşanan aşırı hava olayları sonucunda burunda toplanan ağaç parçası, hayvan iskeleti gibi organik malzemeleri sanat pratiğinde değerlendiriyor. Bu bölümde sergide “Corpus Membratim” (2019) adlı eseri yer alan Aydın’la toprak sanatının oldukça politik tarihi, Türkiye’de Yerli Sanat başlıklı tezi ve insanın doğanın bir parçası olduğu gerçeği üzerine konuşuyoruz.

Çimler, mantarlar, insanlar: Her biri yüzeyde tek görünse de, aslında sürekli genişleyen bir ağın parçası. Eylül 2020’de kaydettiğimiz bu bölümde sergide “Evler Odalardı Unuttum” (2020) eseriyle yer alan Lara Ögel’le doğanın döngüselliğini içselleştirebilmek ve pandemi döneminde toplumsal yasla ilgili konuşuyoruz.

2009 ve 2011’de kurguladığı eserlerle pandemi dönemindeki yaşadıklarımıza geçmişten bir selam gönderen Fırat Engin; sergide Arınma (2011) adlı çalışmasıyla yer alıyor. Engin’le türümüzün hızlı ve dengesizce yayılmasıyla artık çalışmayan düzen, öngörülemeyen gelecek ve yavaşlama ihtimalimiz üzerine konuşuyoruz.

Doğanın bizde çağrıştırdığı ilk kelime “kayıp” ise, nereye doğru gidiyoruz? Doğayla ilişkimiz kesildikçe, üretim bizden uzaklaştıkça bunların kültürümüzdeki yerinin de değersizleştiğini gözlemleyen Elmas Deniz’le hava, su, orman gibi “satılmaması gereken müştereklerimiz”i, 2006’dan bu yana ekonomi ve doğa temasıyla çalışırken gözlemlediklerini ve antik İrlanda dantellerini konuşuyoruz. Deniz, sergide Görülmek İçin Yapılmış (2018) eseriyle yer alıyor.

Süveyş Kanalı'nın fikir sahibi Ferdinand de Lesseps'i nasıl bilirdiniz? Sergide Geyiğin Aynası Büyü (2019) ve Balığın Büyüsü Gökyüzü (2019) çalışmalarıyla yer alan Hale Tenger ile Akdeniz'in biyolojik çeşitliliğini sonsuza kadar değiştiren göç, insanın doğayı "kurcalama" merakı ve yakın dönem çalışmalarının temelini oluşturan metin ve hikayeler üzerine.

"Sokak Otları" projesiyle şehirli bitkileri araştıran ve paylaşan Kerem Ozan Bayraktar'la "kente direnen doğa miti", "cyborg" bitkiler ve yaşanamaz gezegenlere dair. Bayraktar, sergide Orkideler (2020) ve Potansiyel Olarak Yaşanamaz Bazı Gezegenler (2018) eserleriyle yer alıyor.