Posłuchaj naukowca

Wiele krajów oczekuje na szczepionki, które zakończą pandemię. Co jest ich głównym składnikiem? Jak działają? Co wiemy na temat ich bezpieczeństwa i skuteczności? Z tymi, oraz innymi pytaniami zmierzy się nasz Gość. Jest nim prof. dr hab. Krzysztof Pyrć z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pan profesor jest biologiem i biotechnologiem - specjalizuje się w zakresie mikrobiologii. Jest również kierownikiem Pracowni Wirusologii i twórcą Laboratorium Wirusologicznego BSL3 Virogenetics w Małopolskim Centrum Biotechnologii UJ.

Systemy opieki zdrowotnej wielu krajów przechodzą ciężką próbę podyktowaną przez pandemię nowego koronawirusa. Co jest ich głównym problemem? Jakie wyzwania stoją przed szpitalnictwem i służbą ochrony zdrowia teraz i w niedalekiej przyszłości, oraz co może zmienić szczepionka przeciwko Sars-CoV-2. Na te pytanie odpowie nasz dzisiejszy gość, a jest nim: profesor uniwersytecki Jarosław J. Fedorowski, lekarz, wykładowca epidemiologii i zdrowia publicznego. Jest autorem ponad 100 publikacji z zakresu medycyny klinicznej, ekonomiki zdrowia, zdrowia publicznego i organizacji ochrony zdrowia. 

Badacze z Instytutu Nenckiego PAN opracowali procedury wykonywania testów grupowych, które za pomocą jednego testu genetycznego pozwolą przetestować kilkanaście osób. Na czym polega ten nowatorski system? W jaki sposób może pomóc w zahamowaniu pandemii? Jeśli faktycznie może pomóc, to po co szczepionki przeciwko SARS-CoV-2? Na pytania odpowie kierownik projektu dotyczącego testów zbiorowych SONAR Anty-CoronaVirus, pani profesor doktor habilitowana Agnieszka Dobrzyń z Instytutu Nenckiego PAN. Pani profesor jest również dyrektorem Instytutu i kierownikiem Pracowni Sygnałów Komórkowych i Zaburzeń Metabolicznych.

Zakażenie nowym koronawirusem Sars-CoV-2 przechodzi się w różny sposóbAż 80 procent osób przechodzi COVID-19 bezobjawowo, bądź łagodnie. 14 procent to przypadki ciężkie a 6 procent krytyczne. Czy tylko Ci, którzy przechodzą chorobę najciężej, mają powikłania? Które z nich są najczęstsze? Czy szczepienia mogą pomóc uniknąć problematycznych następstw choroby? Na te, oraz inne pytania odpowie nasz dzisiejszy Gość. Jest nim dr n. med. Michał Sutkowski – prodziekan ds. Rozwoju na Wydziale Medycznym Uczelni Łazarskiego. Pan doktor specjalizuje się w medycynie rodzinnej i chorobach wewnętrznych. Ma kilkudziesięcioletnie doświadczenie pracy na oddziałach szpitalnych i klinicznych m.in. wewnętrznych, pediatrii, neonatologii i SOR.

Zjawiska, procesy i dane, żeby były łatwiej przyswajalne, umieszcza się na różnego typu wykresach. Te mają rozjaśnić omawiany temat. Czy tak jest zawsze? Czy wykresy mogą nieść dezinformacje? Jeśli tak, to dlaczego ją zawierają? Na co powinniśmy zwrócić uwagę, gdy się im przyglądamy? O tym porozmawiam z naszym dzisiejszym gościem. Jest nim dr Paula Rowińska, matematyczka i statystyczka, członkini Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki. W ramach doktoratu zajmowała się matematycznym modelowaniem energii wiatrowej, a na co dzień popularyzuje matematykę i statystykę.

Starzenie nie jest tylko procesem dotyczącym organizmów żywych. Starzeją się również elektroniki, które używamy na co dzień. Także komputery, urządzenia do nich podpięte oraz programy, które na nich działają. W efekcie przestają one spełniać nasze oczekiwania: pracują wolniej, zawieszają się lub niektóre funkcje stają się niedostępne. Czy ten efekt wynika tylko z fizycznego zużycia podzespołów? Czy ich wymiana zawsze pomaga? Czy producenci celowo pogarszają jakość oprogramowania i sprzętu? Na te oraz inne pytania odpowie nasz gość; dr hab. inż. Bartosz Walter z Wydziału Informatyki i Telekomunikacji Politechniki Poznańskiej. Bartosz zajmuje się procesami ewolucji i starzenia się oprogramowania. I jest oczywiście członkiem Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki.

Nie znam osoby, która nie używa kosmetyków. Każdy ma z nimi jakieś doświadczenia i obserwacje, które nie zawsze są słuszne, bo np. są kwestią przypadku. Na ich podstawie tworzą się mity, które kiedyś przekazywane były podczas towarzyskich spotkań, dziś także podczas dyskusji w sieci. Czy kosmetyki naturalne są lepsze niż syntetyczne? Po co w kosmetykach parabeny? Czy w zimie stosować tylko tłuste kremy? Na te oraz inne pytania odpowie nam dr hab. Beata Grobelna, prof. UG., dziekan Wydziału Chemii. Beata zawodowo zajmuje się otrzymywaniem nanocząstek metali szlachetnych i wykorzystaniem ich w inżynierii materiałowej, spektroskopii oraz w recepturach kosmetycznych.

W ostatnich latach rozmowy na temat zanieczyszczenia powietrza stały się ważnym tematem publicznym. O zanieczyszczeniu hałasem słyszymy wciąż mało. Czym właściwie jest hałas? Czy przebywanie w nim grozi czymś więcej niż problemami ze słuchem? Jak możemy się go ustrzec? Na te oraz inne pytania odpowie nam dr inż. Marcin Zastawnik z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie. Nasz gość jest specjalistą akustykiem. Prowadzi również kanał na YouTube „ProperSound”, firmę doradczą oraz jest członkiem Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki.

Gdy Elon Musk pochwalił się czipem łączącym mózg z komputerem jeden z portali internetowych pytał, czy to początek ery cyborgów. Czy tak jest faktycznie? Jakie szanse niesie wspomaganie organizmu człowieka przez rozwiązania technologiczne? Czy mogą pojawić się zagrożenia rodem z filmów SF? Z tematem zmierzy się dr Artur Modliński z Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego. Nasz gość jest kierownikiem Centrum Badań nad Sztuczną Inteligencją i Cyberkomunikacją. Zawodowo zajmuje się interakcją człowieka z maszyną, wpływem nowych technologii na pracowników, różnego typu organizacje oraz społeczeństwa. W centrum jego zainteresowań jest zarządzanie post humanistyczne. 

 Suplementy diety opanowały rynek. Można je kupić w aptece, sklepie, a nawet na aukcjach internetowych. Widzimy ich reklamy w telewizji, radiu czy w Internecie. Są naprawdę wszędzie. Czym tak naprawdę są? Czy mogą być niebezpieczne? Jakie błędy można popełnić zażywając je? Na te oraz inne wątpliwości odpowie: Doktor habilitowany nauk farmaceutycznych Agnieszka Zagórska z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nasza ekspertka jest również wiceprezeską krakowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, a także członkinią Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki.

W szumie informacyjnym czasem trudno oddzielić prawdę od fałszu, dlatego wątpliwości warto skonsultować z ekspertami. Mam na imię Mariusz Gogól, jestem członkiem Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki i zapraszam Cię na kolejny odcinek serii #PosłuchajNaukowca. Bycie rodzicami nie jest proste. Jeszcze przed narodzinami dziecka napływają do nich różnego rodzaju mądrości, porady i przeciwwskazania. Część z nich oczywiście nie ma potwierdzenia naukowego. Dziś porozmawiam z Anną Lewandowska Ronnegren – epigenetyczką związaną z Karolinska Institutet w Sztokholmie, laureatką Diamentowego Grantu, autorką między innymi książki: „O matko! Ciąża. Wszystko co nauka o niej wie” i oczywiście moją koleżanką ze stowarzyszenia Rzecznicy Nauki. Poproszę ją o zweryfikowanie kilku zasłyszanych informacji w temacie szeroko pojętego macierzyństwa.

W szumie informacyjnym czasem trudno oddzielić prawdę od fałszu, dlatego wątpliwości warto skonsultować z ekspertami. Mam na imię Mariusz Gogól, jestem członkiem Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki i zapraszam Cię na kolejny odcinek serii #PosłuchajNaukowca. Z energetyką atomową wiąże się wiele mitów. Te najczęściej powtarzane dotyczą szeroko pojętego bezpieczeństwa elektrowni jądrowych – ich funkcjonowania i odpadów a także samej promieniotwórczości. Gdy w 2012 fundacja BBVA zbadała wiedzę Europejczyków, okazało się, że wielu Polaków wiąże energetykę atomową z efektem cieplarnianym. Pewna część myślała również, że radioaktywność to sprawa wyłącznie działalności człowieka.

Pora rozprawić się z mitami związanymi z tym tematem. Dziś w studio gościmy doktora Pawła Janowskiego z Wydziału Fizyki i Informatyki Stosowanej na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, który z wykształcenia jest fizykiem jądrowym. Nasz gość zajmował się szukaniem w powietrzu izotopów promieniotwórczych z Czarnobyla, wybuchami jądrowymi i innymi tego typu incydentami, a nawet zaczął gromadzić radioaktywne przedmioty codziennego użytku.

W chaosie informacji ciężko jest ostatnio znaleźć grunt. Pomagamy je Wam interpretować zanim obrosną fake newsami. Dzisiaj poświęcimy więcej czasu samemu zjawisku rozprzestrzenianiu fałszywych lub zniekształconych informacji. W dobie dezinformacji myślę, że ta rozmowa jest bardziej niż konieczna.Gościem dzisiejszego programu będzie dr Dominika Kaczorowska-Spychalska, Dyrektor Centrum Mikser Inteligentnych Technologii na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego, zafascynowana technologiami cyfrowymi i ich rolą w wymiarze biznesowym i społecznym .

Szukając winnych o pandemię koronawirusa wiele palców wskazuje na chińskie nietoperze. Co jest takiego w tych zwierzętach, że często zarówno w przestrzeni historycznej jak i science-fiction to właśnie one są obwiniani za zdrowotne kataklizmy. Na pytania o nietoperzach i nie tylko odpowie dzisiaj nasz gość dr Joanna Bagniewska, która obecnie wykłada na Wydziale Nauk o Środowisku Brunel University London, a także pracuje jako popularyzatorka nauki na Wydziale Pediatrii Uniwersytetu Oksfordzkiego oraz jest czlonkinią Stowaryzszenia Rzecznicy Nauki.

Z powodu epidemii wielu z nas zostało zmuszonych szybko zaznajomić się w praktyce z pojęciem telepracy. Wykonywanie swoich obowiązków zdalnie łączy się z tym, że zaczyna nam, bardziej niż kiedykolwiek, zależeć na jakości połączenia internetowego. Dlatego dzisiaj gościem odcinka jest specjalista z zakresu telekomunikacji z piętnastoletnimi doświadczeniem akademickim i przemysłowym; autor wielu udzielonych patentów międzynarodowych oraz publikacji w tym zakresie; profesor Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologiczny w Szczecinie na Katedrze Telekomunikacji Optycznej i Fotoniki oraz Business and Technology Development Manager w InPhoTech.

W czasach pandemii duża część naszego życia przeszła do Internetu i dlatego często pytacie o swoje bezpieczeństwo i prawa w sieci. Dlatego zaprosiliśmy dzisiaj eksperta od prawa międzynarodowego w cyberprzestrzeni, praw człowieka i cyberbezpieczeństwa. Dr Joanna Kulesza, adiunkt w Katedrze prawa międzynarodowego publicznego i stosunków międzynarodowych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytety Łódzkiego. Członkini Komitetu Naukowego Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej i Przewodnicząca Rady Doradczej Światowego Forum Kompetencji Cyfrowych (Global Forum for Cyber Expertise).

Chlorochina, lek na Malarie nie pozwala wirusowi który wniknie do komórki wyjść z pęcherzyka w którym jest transportowany, Remdesiwir, lek na Ebola uniemozliwia wirusowi namnażać materiał genetyczny, a Lopinawir/Ritonawir, lek na wirusa HIV nie pozwala nowym komórkom wirusa zbudować się z białek. Combo tych 3 leków było testowane jako dostepny “od reki “ lek na wirusa SARS-Cov-2. Naszym gościem dzisiaj będzie dr hab. Małgorzatą Kęsik-Brodacką biotechnolog z konsorcjum Łukasiewicz-Instytut Chemii Przemysłowej, na co dzień pracuje w Instytucie Biotechnologii i Antybiotyków, a Razem z zespołem prof. Marcina Drąga z Politechniki Wrocławskiej pracują nad opracowaniem leku na SARS-Cov-2.

Przyznajmy sobie to szczerze, życie w czterech ścianach stało się naszą tymczasową rzeczywistością i niezależnie czy spędzamy czas pandemii sami, czy z bliskimi te nowe realia mogą stawać się wyzwaniem dla naszej psychiki. Żeby dowiedzieć się co dzieje się w ludzkim mózgu kiedy jesteśmy zamknięci i jak sobie z tym radzić naszym gościem dzisiaj będzie dr Ilona Kotlewska neurobiolog, neuropsycholog specjalizujący się w badaniach ludzkiego mózgu, świadomości oraz procesów uwagi z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego i członkini Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki.

To jak będzie wyglądać komfort naszego życia w najbliższych miesiącach nie zależy tylko od tego jak efektywnie poradzimy sobie z pandemią, ale także od tego w jakiej kondycji ekonomiczno-finansowej znajdzie się świat. Żeby odpowiedzieć na Waszej pytania z zakresu makroekonomii pandemii do programu zaprosiłam dzisiaj dra Wojciecha Paczosa, makroekonomistę i wykładowcę w Cardiff University i adiunkta w Instytucie Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. Wraz z młodymi polskimi ekonomistami z zagranicy założył Grupę Ekspercką “Dobrobyt na Pokolenia”, które zabiera głos w sprawach ważnych dla Polski, zawsze w oparciu o rygor naukowy.

Chociaż najczęściej docierają do nas statystyki na temat chorych i zmarłych to nie możemy zapominać, że w Polsce cały czas też rodzą się dzieci. Jak wyglądają realia młodych matek i co powinny teraz wiedzieć, one i ich bliscy przygotowujący się lub właśnie witający na świecie młodego człowieka. Dzisiaj na pytania z tematyki położnictwa odpowie nam praktykująca położna, Certyfikowana Doradczyni Laktacyjna, badaczka mleka kobiecego i doktorantka w Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz moja przyjaciółka ze stowarzyszenia Rzecznicy Nauki, Anna Kotlińska.

Jednym z najistotniejszych etapów walki z pandemią jest dogłębne poznanie wirusa, który ją powoduje. Milowy krok w tę stronę dla Polski zrobił Dr Łukasz Rąbalski, adiunkt w Zakładzie Szczepionek Rekombinowanych Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. To on uzyskał pełną sekwencję genetyczną koronawirusa SARS-CoV-2 pozyskanego od polskiego pacjenta i opublikował ją w globalnej bazie danych GISAID. Jest on dziś naszym gościem programu.

Czy jest możliwość aby wirus znajdował się w jedzeniu? Czy wirus może być na produktach przyniesionych ze sklepu bądź na posiłku zamówionym na wynos? Odpowiedzi na te pytania udzieli dr hab. Tomasz Sawoszczuk, mikrobiolog i chemik, ekspert od przechowywania i dezynfekcji produktów w szczególności spożywczych. Szef grupy badawczej w Katedrze Mikrobiologii Instytutu Nauk o Jakości i Zarządzania Produktem Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie oraz rzecznik Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki. Rozmowa prowadzona przez dr Monikę A. Koperską odbyła się w ramach projektu #posłuchajNaukowca współrealizowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Wiele z pytań jakie nasuwają się do głowy myśląc o koronawirusie skierowane jest do lekarzy. Na czym polega ta choroba, jak ja zdiagnozować i czy jak wyzdrowieje mogę uratować swoją krwią innych? I do tych pytań znaleźliśmy eksperta: dr n. med. Michał Podgórski, Adiunkt Naukowy, z Zakładu Diagnostyki Obrazowej Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, i członek SRN diagnosta i radiolog, będzie naszym gościem.

11 marca 2020 WHO ogłosiła stan pandemii w związku z koronawirusem. Kolejne kraje zaczęły wprowadzać ograniczenia w transporcie oraz codziennym funkcjonowaniu. Czy możemy te zmiany zaobserwować z kosmosu? O tym opowie nasz dzisiejszy gość dr Agata Hościło, kierownik Centrum Teledetekcji, Instytutu Geodezji i Kartografii.

Chociaż doniesienia medialne ostatnio dają myśleć co innego ludzie w Polsce i na Świecie nie przestali chorować na inne choroby poza COVID i nadal ulegają wypadkom. Czy udzielać pierwszej pomocy w czasach pandemii? Naszym gościem jest dzisiaj Jarosław Sowizdraniuk, ekspert od stanów zagrożenia życia czyli ratownik medyczny i członek Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki.

Wielu rodziców martwi się, w jaki sposób COVID19 wpłynie na zdrowie ich dzieci. Dziś mamy okazję zderzyć najczęstsze lęki w tym zakresie z pediatrą dr n. medycznych Magdaleną Okarską-Napierał.

Chodzenie w maseczkach kojarzy nam się z azjatyckimi ulicami, to od 16 kwietnia i w Polsce mamy obowiązek osłaniać twarz wychodząc z domu. Ponieważ ten kawałek tkaniny na naszej tworzy staje się teraz naszą koniecznością warto przez chwile zatrzymać się przy tym temacie. 

Naszym gościem jest dzisiaj Prof. dr hab. inż. Arkadiusz Moskal z wydziału Inżynierii Chemicznej i Procesowej Politechniki Warszawskiej , specjalista od układów rozproszonych jakimi są aerozole i ekspert od ich filtracji.

Mam gorączkę, czy to znaczy że jestem już chory na COVID-19? Wiele z nas chciałoby mieć domowy sposób na  przetestowanie się na tego wirusa. Czy taki scenariusz jest w Polsce w ogóle możliwy?
Gościem będzie dr Dawid Nidzworski, biotechnolog, Instytut Biotechnologii i Medycyny Molekularnej i członek Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki. Dawid z zespołem jest odpowiedzialny za opracowanie pierwszego szybkiego polskiego testu na wirusa grypy który przechodzi właśnie testy kliniczne.

Domowy sposoby na korona wirusa wyskakują nam z lodówki od kilku tygodni. A co nauka na to?
Dzisiaj Państwa gościem jest dr Magda Kulma, immunolog, Narodowy Instytut Chemii, w Słowenii. Także członkini Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki. Magda na co dzień bada jak ustrzec nas przed wieloma groźnymi chorobami.

Od pierwszego kwietnia 2020 zaostrzono zasady bezpieczeństwa związane z koronawirusem. czy takie działanie ma sens?

Państwa gościem jest dr Rafał Mostowy, Małopolskie Centrum Biotechnologii UJ, epidemiolog, kierownik grupy badawczej Na co dzień zajmuje się genetyka bakterii zakaźnych i jak ewoluują w odpowiedzi na szczepionki i antybiotyki.