Reportaż w Radiu Lublin
By Radio Lublin
Zapraszają reportażyści Radia Lublin.
Zachęcamy Słuchaczy do kontaktu z Redakcją Reportażu
pod numerem telefonu
(+48) 81 822-85-84
Reportaż w Radiu LublinMay 17, 2022
Mariusz Kamiński "Ksiądz Bazyli, człowiek z krwi i kości"
Księdza Bazylego Stysłę represjonowały zarówno władze carskie, jak i bolszewicy, przez których oskarżony był o szpiegostwo na rzecz Watykanu i skazany na karę śmierci. W końcu trafił na zesłanie. Na początku był duchownym katolickim obrządku wschodniego a potem księdzem rzymskokatolickim. Miał 2 synów, z których jeden zginął w akcji, w której brał udział słynny żołnierz AK Tadeusz Zawadzki ps. „Zośka”.
Agnieszka Czyżewska-Jacquemet "Czereśnie i chleb"
Kiedy przychodzi syberyjska wiosna? Gdzie można dopłynąć tylko rzeką? Jak poradzić sobie z karaluchami? Dlaczego smak czereśni to smak święta, a smak chleba daje poczucie bezpieczeństwa? Wspomnienia syberyjskiej zsyłki w pamięci Marii Radczenko tworzą bezpośrednie obrazy ich sens ukazuje się dopiero z perspektywy czasu.
Realizacja Piotr Król, muzyka Artur Giordano.
Monika Malec "Panie Zamoyskie"
Reportaż "Panie Zamoyskie" Moniki Malec opowiada o fascynacji Agnieszki Lidii Płatek kobietami, które stały u boku ordynatów Zamoyskich. W napisanej przez siebie książce ukazała ich niepowtarzalne osobowości, słabości oraz ambicje.
Agnieszka Lidia Płatek należy do Stowarzyszenia Turystyka z Pasją i współpracuje z przewodniczką Dominiką Lipską przy popularyzacji wiedzy o historii rodu Zamoyskich. Nie bez znaczenia jest fakt, że obie panie lubią historyczne stroje, które po założeniu są niczym wehikuł czasu.
Realizacja reportażu: Piotr Król.
Mariusz Kamiński "Dwór za kratami cz. 3"
Trzecia, ostatnia część opowieści o historii dworu Kołaczkowskich w Strzyżewicach w powiecie lubelskim w czasach III Rzeczpospolitej. Wówczas w budynku dworu siedzibę pozyskała Gminna Biblioteka Publiczna, która przyjęła imię Ewy Kołaczkowskiej, pisarki, autorki utworów dla młodzieży oraz tłumaczki literatury anglosaskiej, dawnej mieszkanki tego miejsca, które opuściła w 1945 roku, tuż przed zajęciem majątku przez władze komunistyczne. Biblioteka stała się ważnym centrum działań w dziedzinie kultury. W oparciu, o niektóre z książek były prowadzone działania zapoznające młodzież z historią, tradycją regionu (kowalstwo, młynarstwo), postacią patronki i historią samego dworu i okolicy. Również we dworze od niedawna organizowane są spotkania poświęcone regionalizmowi, w które angażują się przedstawiciele lokalnej inteligencji, co służy integracji społecznej i budowaniu lokalnej wspólnoty.
W audycji głos zabierają:
- prof. Tadeusz Epsztein – z Instytutu Historii PAN, prawnuk Edwarda Kołaczkowskiego właściciela dworu w Strzyżewicach;
- Barbara Zdybel – wójt Gminy Strzyżewice;
- prof. Eugeniusz Sakowicz – organizator dwóch konferencji w dworze w Strzyżewicach z cyklu „Wioski i małe miasta Lubelszczyzny” w latach 2022 i 2023;
- prof. Marian Surdacki – historyk z KUL, wiceprezes Wojewódzkiej Rady Towarzystw Regionalnych Lubelszczyzny;
- Zofia Kukuryka – wieloletnia dyrektorka Gminnej Biblioteki Publicznej w Strzyżewicach;
- Andrzej Nowakowski - z Warszawy, wnuk Kazimierza Kołaczkowskiego ostatniego właściciela majątku Strzyżewice;
- Monika Zagórska – dyrektorka Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach.
Mariusz Kamiński "Dwór za kratami cz.1"
Dwór Kołaczkowskich w Strzyżewicach koło Bychawy powstał około roku 1840 r. Było z nim związanych kilka pokoleń światłych ludzi, którzy wpływali na życie lokalnej społeczności. Zdaniem sędziego Ferdynanda Rymarza, regionalisty, który od lat zgłębia historię Gminy Strzyżewice, zauważalne jest inspirujące oddziaływanie osób, które wiele lat temu tworzyły kulturę, na współczesne pokolenia. Jest to pierwsza część audycji, której ramy czasowe stanowi opowieść o wpływie rycerza Skarbka herbu Abdank na historię Strzyżewic a kończy ostatni bal sylwestrowy 1938/39 we dworze w Strzyżewicach, który był tuż przed wybuchem II wojny światowej.
W audycji głos zabierają:
- Sędzia Ferdynand Rymarz ze Strzyżewickiego Towarzystwa Regionalnego
- Andrzej Nowakowski - z Warszawy, wnuk Kazimierza Kołaczkowskiego ostatniego właściciela majątku Strzyżewice
- Prof. Tadeusz Epsztain (Epsztein) – z Instytutu Historii PAN, prawnuk Edwarda Kołaczkowskiego właściciela dworu w Strzyżewicach
- Grzegorz Kuras – prezes Strzyżewickiego Towarzystwa Regionalnego
- Barbara Zdybel – wójt Gminy Strzyżewice
- Prof. Eugeniusz Sakowicz – inspirator i organizator konferencji naukowych w Strzyżewicach z cyklu „Wioski i małe miasta Lubelszczyzny”
- Dr Mieczysław Kseniak – autor wielu cennych publikacji dotyczących historii i dziedzictwa kulturowego Lubelszczyzny
- Monika Zagórska - dyrektorka Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ewy Kołaczkowskiej w Strzyżewicach
- Zofia Kukuryka – wieloletnia dyrektorka Gminnej Biblioteki Publicznej w Strzyżewicach
Mariusz Kamiński "Dwór za kratami cz.2"
Jest to druga część opowieści o historii dworu Kołaczkowskich w Strzyżewicach koło Bychawy. Tym razem bohaterowie audycji opowiadają o latach okupacji. Wówczas we dworze schroniło się wielu uciekinierów (między innymi znany pisarz Jan Parandowski). Po wojnie po reformie rolnej Kołaczkowscy musieli opuścić dwór i odnaleźć się w nowej rzeczywistości. W okresie PRL-u dwór podupadał (np. hodowano w nim świnie) i działała tam Gminna Spółdzielnia. W latach 80. z inspiracji regionalisty, dawnego mieszkańca Gminy Strzyżewice, sędziego Ferdynanda Rymarza, zaczęto przywracać pamięć o dawnych mieszkańcach dworu i ich aktywności w dziedzinie kultury i historii. Było to inspiracją dla działań lokalnej społeczności.
W audycji głos zabierają:
- Sędzia Ferdynand Rymarz ze Strzyżewickiego Towarzystwa Regionalnego
- Andrzej Nowakowski - z Warszawy, wnuk Kazimierza Kołaczkowskiego ostatniego właściciela majątku Strzyżewice
- Prof. Tadeusz Epsztein – z Instytutu Historii PAN, prawnuk Edwarda Kołaczkowskiego właściciela dworu w Strzyżewicach
- Zofia Kukuryka – wieloletnia dyrektorka Gminnej Biblioteki Publicznej w Strzyżewicach
- prof. Marian Surdacki z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, prezes Wojewódzkiej Rady Towarzystw Regionalnych w Lublinie
- oraz Grzegorz Kuras – prezes Strzyżewickiego Towarzystwa Regionalnego
Dominik Gil - "W rytmie oddechu"
Dla Dawida Marca taniec jest życiową pasją. Przez lata realizował się w tej materii wbrew problemom z wydolnością układu oddechowego. W pewnym momencie było naprawdę źle. Jednak upór, wsparcie rodziny, odważne decyzje i pomyślny splot zdarzeń doprowadziły do przełomu i odmieniły jego życie.
Swoimi doświadczeniami - oprócz Dawida - dzieli się jego mama, Beata Mańkowska-Marzec.
Muzyka - Artur Giordano.
Fot: Dawid Marzec
agnieszka czyżewska jacquemet "herbata w kubku białoczerwonym"
Do czego służą nam barwy narodowe na fladze państwowej i dlaczego z takim zapałem potrafimy okładać się drzewcem od sztandaru odmawiając sobie wzajemnie prawa do miana patrioty? Audiodokument "Herbata w kubku biało-czerwonym" powstał w 2018 roku, ale emisja została zablokowana przez Małgorzatę Piasecką redaktor naczelną Polskiego Radia Lublin. Audycja miała być nie wystarczająco patriotyczna, niezbyt patetyczna, daleka od bogoojczyźnianej retoryki. Drażniła humorem i groteską ukazując nasza zamiłowanie do barw narodowych w mocno krzywym zwierciadle.
Mariusz Kamiński „Inny Majdanek”
Na początku maja 1944 roku w obozie na Majdanku został stworzony obóz podlegający Wehrmachtowi. Znalazły się w nim osoby schwytane w łapankach, między innymi w Kurowie, Puławach, Lubartowie i Piaskach. Zatrudniano ich głównie przy budowie fortyfikacji polowych wokół Lublina. Na początku czerwca 1944 w obozie odprawiono nawet mszę świętą. Mimo to więźniowie nie byli pewni swojej przyszłości, obserwując dymy z pobliskiego krematorium i słysząc odgłosy karabinów maszynowych, dokonujących egzekucji na więźniach z lubelskiego Zamku.
W audycji udział biorą:
– mieszkańcy Kurowa: Małgorzata Ciamulska, Zofia Gajda i Marian Pajurek – więźniowie obozu pracy Wehrmachtu w Lublinie,
– Barbara i Antoni Sowińscy, Mieczysław Drążkiewicz, Witold Zwierzchowski, których krewni z Kurowa trafili do obozu,
– Marta Grudzińska i Krzysztof Tarkowski – pracownicy naukowi z Państwowego Muzeum na Majdanku.
Monika Malec "Uniósł mnie wiatr"
Izabella Konar przeszła wszystkie szczeble muzycznego wykształcenia. Studiowała w Instytucie Artystycznym na kierunku Wychowanie Muzyczne Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i w Akademii Muzycznej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu na Wydziale Dyrygentury Chóralnej, Edukacji Muzycznej i Rytmiki. Występowała jako wokalistka w wielu lubelskich zespołach rockowych, w tym w bluesowo-rockowym zespole "Alchemia". Na co dzień uczy dzieci grać na gitarze. Ale w jej życiu czegoś brakowało i nie było jej w nim wygodnie. Pewnego dnia odkryła, że komponowanie i pisanie tekstów sprawia jej ogromną satysfakcję. Postawiła na występy solowe przy akompaniamencie gitary, sięgając po repertuar z zakresu poezji śpiewanej. Zaczęła śpiewać w języku słowackim. Sięgnęła też po teksty starohebrajskie i psalmy. Wydaje płyty. Jest przykładem na to, że zawalczyć o własne szczęście można w każdym momencie.
fot.MM
Małgorzata Sawicka "Piękny Wschód"
W sobotę 27 kwietnia rusza kolejny maraton i ultramaraton rowerowy "Piękny Wschód". Jego pomysłodawcą jest Włodzimierz Oberda z Parczewa. Zanim zaczął się ścigać na rowerze, był koszykarzem. Operacja kręgosłupa wykluczyła jednak uprawianie jakiegokolwiek sportu związanego z bieganiem. Zaczął więc jeździć na rowerze. Początkowo turystycznie, potem jako zawodnik w różnych wyścigach, a teraz jako organizator. W reportażu mówi, wraz z żoną Barbarą,
o fascynacji sportem rowerowym, o słabości, która mobilizuje siły, o pomysłach wyzwalających aktywność i sportową rywalizację, o imprezach, pełnych trudu i satysfakcji.
Monika Malec "Sen o porcelanie"
W zbiorach Muzeum Regionalnego im. Janusza Petera w Tomaszowie Lubelskim znajduje się jedyny w mieście ślad po działającej fabryce fajansu i porcelany. Jest nim porcelanowy talerz datowany na 1808-1820 rok. Jak się okazuje tomaszowska manufaktura miała związki ze słynnymi fabrykami w Korcu i Baranówce za sprawą Franciszka de Mezera.
Fot. Talerz z fabryki porcelany Franciszka de Mezera w Tomaszowie Lubelskim (obecnie w Muzeum Regionalnym w Tomaszowie Lubelskim)
Agnieszka Czyżewska Jacquemet "Smak kruchej bezy"
Smukła, wysportowana sylwetka, opalone ciało bez skazy. Diety, ćwiczenia, głodówki, treningi i parę kilo mniej - to przecież samo zdrowie. W pewnym momencie jednak okazuje się, że rozmiar XS to też za dużo i można chudnąć dalej.
Monika Malec "Bez korzeni nie zakwitniesz"
Konkurs dla uczniów szkół podstawowych „Bez korzeni nie zakwitniesz. Moja Wielka i Mała Ojczyzna” organizowany jest przez Archiwa Państwowe. Młodzi ludzie dzięki niemu odkrywają historię swojej rodziny, ale też regionu i kraju. Dowiadują się kim byli ich przodkowie, czym się zajmowali oraz skąd pochodzili.
Jakub z siostrą Kasią i mamą Anną, Vadim z mamą Aliną i Robert z tatą Rafałem to osoby, które poszukiwały rodzinnych korzeni i wzięły udział w konkursie zdobywając laury, ale najważniejsze było dla nich doświadczenie tego, że świat w którym dziś żyją budowali właśnie ich przodkowie.
agnieszka czyżewska jacquemet "kobieta i pomnik" odcinek 4 z 4
W Lublinie powstał najokazalszy w Polsce pomnik śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Obiekt powstał w szybkim tempie dzięki porozumieniu osób z przeciwnych obozów politycznych i wzbudza wśród mieszkańców spore kontrowersje
Oświadczenie Krzysztof Żuk, Prezydenta Miasta Lublin:
Proszę przestać przypisywać mi jakąkolwiek rolę polityczną w tym zakresie. PiS od lat jest moim oponentem politycznym. Działacze tej partii nieustannie mnie atakują i utrudniają rozwój Lublina poprzez np. ograniczanie finansowania inwestycji. Nie wspominając już o osobistych atakach kierowanych na członków mojej rodziny. Podejmowanie uchwał dotyczących wznoszenia pomników jest wyłączną kompetencją Rady Miasta, tak mówi ustawa o samorządzie gminnym. Moja rola jako prezydenta ogranicza się do przekazania radzie wniosku, który wpłynie w takiej sprawie, a obowiązkiem rady jest go rozpatrzyć. Tak było także w innych sprawach dotyczących wzniesienie pomnika na terenie Miasta Lublin. Natomiast wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę od strony proceduralnej regulowane jest ściśle przepisami Kodeksu Postępowania Administracyjnego i ustawy Prawo budowlane, a podejmowanie uchwał w sprawie wznoszenia pomników wyraźnie określa ustawa o samorządzie gminnym, i nie ma tu mowy o jakichkolwiek ustępstwach czy też dowolności. Urząd, jako organ, realizuje jedynie zadania i powinności nałożone prawem w zakresie wydawania pozwoleń na budowę. Uchwała w sprawie wyrażenia zgody na wzniesienie pomnika nie została zakwestionowana przez organy nadzoru, wydane decyzje administracyjne otrzymały wszystkie wymagane ustawowo uzgodnienia, w tym ze służbami konserwatorskimi, co potwierdza, że wszelkie procedury zostały zachowane. Podkreślę raz jeszcze, postępowanie w sprawie wznoszenia pomnika precyzyjnie określają przepisy prawa i nie ma tu mowy o żadnej uznaniowości. Przypomnę również, że relacje pomiędzy przedstawicielami samorządu terytorialnego, w tym pomiędzy Urzędami Miasta i Województwa są ściśle unormowane prawnie i regulują je konkretne przepisy ustaw o jednostkach samorządu terytorialnego.
Do Klubu Radnych Krzysztofa Żuka w Radzie Miasta Lublin należą osoby o różnych poglądach politycznych, które ponad podziałami współpracują na rzecz dobra i rozwoju Lublina. Są w nim zarówno Radni wywodzący się z Lewicy, jak i związani z Koalicją Obywatelską, czy byli członkowie PiS, którzy kilka lat temu odeszli z tej partii protestując przeciwko próbom ręcznego sterowania ich działaniami i nakazom głosowania wbrew sumieniu. Przewodnictwo Klubu jest sprawowane rotacyjnie, przez reprezentanta/tkę poszczególnych frakcji. W Klubie nigdy nie obowiązywała i nie obowiązuje dyscyplina w głosowaniu, Radni podejmują decyzje w zgodzie ze sobą i wyznawanymi wartościami. Dotyczy to wszystkich głosowań, zatem również w tym przypadku miejscy Radni podjęli suwerenną decyzję.
Miasto nie było inicjatorem budowy pomnika śp. Lecha Kaczyńskiego, ani inwestorem w rozumieniu prawa budowlanego. Budżet miasta nie poniósł żadnych kosztów związanych z budową pomnika, a jego sfinansowanie leżało w gestii inicjatorów budowy, czyli Fundacji Ruchu Solidarności Rodzin, organizacji niezwiązanej z miastem.
agnieszka czyżewska jacquemet "kobieta i pomnik" odcinek 3 z 4
Pomimo sprzeciwu mieszkańców w Lublinie ruszyła. budowa najokazalszego w Polsce pomnika śp. Lecha Kaczyńskiego. Urzędnicy, konserwator zabytków, i sąd nie znajdują powodów dla których należałoby się nad sensem tej budowy zastanowić... przy okazji drugi, stojący już od kilku lat na skwerku, pomnik niespodziewanie znika
agnieszka czyżewska jacquemet "kobieta i pomnik" odcinek 2 z 4
W Lublinie powstał najokazalszy pomnik śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Czym Lublin zasłużył sobie na tę lokalizację? Dlaczego w budowę zaangażowały się osoby pochodzące z najróżniejszych opcji politycznych? Kto na tej inicjatywie korzysta i dlaczego? I wreszcie jak powstały monument służy pamięci bohatera pomnika i co to w ogóle znaczy dobra pamięć?
Odcinek 2 z 4 Realizacja Piotr Król. Muzyka Artur Giordano.
agnieszka czyżewska jacquemet "kobieta i pomnik" odcinek 1 z 4
Gdzie w Polsce znajduje się najokazalszy pomnik śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Jak to się stało że powstał? Dlaczego w budowę zaangażowały się osoby pochodzące z najróżniejszych opcji politycznych? Kto na tej inicjatywie korzysta i dlaczego? I wreszcie jak powstały monument służy pamięci bohatera pomnika i co to w ogóle znaczy dobra pamięć?
Odcinek 1 z czterech realizacja Piotr Król. Muzyka Artur Giordano.
Małgorzata Sawicka "Świat w ziarnku piasku"
Stanisław Ostoja Kotkowski Był artystą wszechstronnym, i innowacyjnym. Tworzył emalie szkliste, kolaże optyczne na stali, ruchome freski naścienne połączone z muzyką i freski skomponowane z naturalnych kamieni australijskich. Jako jeden z pierwszych zajmował się grafiką komputerową. W fotografii wykorzystywał niezliczone ilości filtrów i soczewek, zaś zdjęcia często komponował z wykreowanymi przez siebie krajobrazami. Założył własny teatr eksperymentalny „Dźwięk i obraz”, a co najważniejsze - jako pierwszy wykorzystywał w sztuce lasery. Jego pokazy wyobrażeń świetlno-dźwiękowych były uważane za doniosłe wydarzenia kulturalne. Audiodokument "Świat w ziarnku piasku" zrealizował w 1995 roku Wojciech Kanadys, a zrekonstruował dźwiękowo w 2024 roku Artur Giordano.
W tym roku mija 30 rocznica śmierci Stanisława (Stana) Ostoj-Kotkowskiego który odszedł 02.04.1994 w Australii jako twórca znany i uznany w Polsce jednak został niemal zupełnie zapomniny.
Mariusz Kamiński "Dać świadectwo"
7 kwietnia obchodzimy światowy dzień zdrowia. A my cofnijmy się do czasów, kiedy w obozie koncentracyjnym ratowanie ludzkiego życia graniczyło z cudem. Bohaterem audycji jest prof. Romuald Sztaba, który w obozie na Majdanku wiosną 1942 roku objął funkcję lekarza w rewirze pola pierwszego w bloku chirurgicznym. Pomagał więźniom i ratował ich, jeśli to było możliwe. Po wojnie był cenionym specjalistą chirurgii i urologii dziecięcej, wykładowcą w Akademii Medycznej w Gdańsku.
fot. https://www.majdanek.eu/pl/news/majdanek_w_pamieci_rodzinnej__spotkanie_z_corka_romualda_sztaby/973
Monika Malec "Młodzi i tradycja"
Ignacy Wawrzycki jest licealistą zafascynowanym kulturą ludową. Należy do Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie. Pielęgnuje tradycje wykonywania strojów i haftu krzczonowskiego. Zajmuje się też pisaniem pisanek i innymi formami plastyki obrzędowej. Z rówieśnikami założył w gminie Jabłonna i Krzczonów na Lubelszczyźnie Regionalną Grupę Obrzędową. Wspólnie odtwarzają dawne tradycje, m.in. związane z Wielkanocą.
Anna Kaczkowska "W zamku urodzona"
Urodziła się w więzieniu na zamku i tam spędziła pierwsze lata swojego życia. Jej mama zmarła w połogu, ojciec nie wiedział o istnieniu córki. wykarmiły ja więźniarki a wychował dom dziecka. Małgorzata Zarzycka dzieli się swoją historią a koleje je losu potwierdzają inni więźniowie Karolina Krzysztoń i Józef Wiejak
Anna Kaczkowska "List do Europy"
Czy Polska leży w Europie jeśli tak to dlaczego. To pytanie dzisiaj brzmi śmiesznie jednak przed 2004 rokiem to był prawdziwy problem. Uczennica 8 klasy w woli Osowińskiej - Dominika Krajak wzięła udział w konkursie na ten temat i wygrała go. Audycja powstała w 2005 roku
Mariusz Kamiński "Przełamać barierę"
Fundacja Zapomniane wspólnie z młodzieżą szkolną z Łęcznej wykonała drewniane macewy dla ofiar Holocaustu przybliżając też tradycje i kulturę żydowską. Przedstawiciele Fundacji w czasie warsztatów wraz młodzieżą przy pomocy narzędzi stolarskich i lasera, przygotowali 2 takie macewy. Jedna z macew trafiła obok pomnika poświęconego Żydom zabitym w Łęcznej, zaś druga została zawieziona kilkadziesiąt kilometrów dalej i wkopana na polu, gdzie spoczywają 2 ofiary Holocaustu.
W audycji głos zabierają:
- Aleksandra Janus, Aleksander Schwarz i Andrzej Jankowski z Fundacji Zapomniane
- Monika Szukałczyk-Job – nauczycielka historii w Szkole Podstawowej imienia Tadeusza Kościuszki nr 2 w Łęcznej
- uczniowie klas siódmych tejże szkoły, uczestnicy warsztatów
- Monika Mazurkiewicz – dyrektorka Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej imienia Zbigniewa Herberta w Łęcznej
- Arkadiusz Zawiaczyński – pracownik Gminnego Ośrodka Kultury i Prezes Siedliskiego Towarzystwa Regionalnego
agnieszka czyżewska jacquemet "szkoła w domu"
Po co się uczyć się w szkole jeśli można zostać w domu. Natalia Potocka uciekła ze stolicy na Podlasie. Daleko od szosy zbudowała własny świat stworzony z relaksacyjnych dźwięków i odgłosów przyrody. Postanowiła ze jej córki będą się uczyć w systemie edukacji domowej.
Dominik Gil "Spóźniona pamięć o Józiu"
Zawarty 9 lutego 1918 roku Traktat Brzeski odbierał odradzającej się Polsce Ziemię Chełmską, część Podlasia i Galicję Wschodnią wraz ze Lwowem i Przemyślem na rzecz nowo powstałej Ukraińskiej Republiki Ludowej.
Wywołało to oburzenie w społeczeństwie polskim i było jedną z przyczyn późniejszych walk polsko-ukraińskich o sporne tereny.
Jedną z ofiar walk był Józio Dyrka z Łukowej w powiecie biłgorajskim, którego prochy spoczywają do dziś na cmentarzu Orląt Lwowskich. Po przeszło stu latach mieszkańcy jego rodzinnej miejscowości odkrywają tę historię i przywracają pamięć o swoim bohaterze.
W audycji wypowiadają się bratanek Józia, pan Stanisław Dyrka ze Stoczka Łukowskiego, Wiesława Kubów z Gminnego Ośrodka Kultury w Łukowej, Rafał Kolano z Muzeum „Kamienica Orsettich” w Jarosławiu, Jolanta Moskwa- dyrektorka I LO im. Mikołaja Kopernika w Jarosławiu i Paweł Skrok z Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Lublinie.
Fragmenty wspomnień dzierżawcy majątku Łukowa Tomasza Matczyńskiego interpretuje Jarosław Zoń, natomiast fragmenty pamiętnika Józia Dyrki czyta Gabriel Gil.
Muzyka - Artur Giordano.
Fotografia przedstawia Józia Dyrkę i pochodzi z albumu rodzinnego Stanisława Dyrki.
Mariusz Kamiński "Żeby było pięknie"
W marcu Dom Kultury Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej obchodzi 50-lecie istnienia. Bohaterką reportażu jest pani Adela Wójcik, wieloletnia dyrektorka klubów i domu kultury w osiedlu LSM w Lublinie w latach 1961-1990. Jest to opowieść jak w nowo powstałej dzielnicy na „słonecznym wzgórzu” rodziło się i wyglądało życie kulturalne i jak wielką rolę odgrywała w tym pani Adela. To ukazanie jej pasji, determinacji w dążeniu do tego „żeby było pięknie”. A w miejscach tych gościli bądź zaczynali karierę między innymi: pisarz Jarosław Iwaszkiewicz, piosenkarz Piotr Szczepanik czy aktorzy Wojciech Siemion i Marek Perepeczko. W audycji wykorzystano fragmenty nagrań z archiwum Polskiego Radia Lublin.
Na zdjęciu Adela Wójcik w klubie osiedlowym przy ulicy Grażyny 17
Autor: Urban, Janusz (1930-2019) Prawa autorskie: Copyright © Ośrodek "Brama Grodzka - Teatr NN"
agnieszka czyżewska jacquemet "nasze wielkopostne śpiewanie"
Pieśni wielkopostne były kiedyś nieodłączanym elementem czasu oczekiwania na śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa. Śpiewano je w samotności lub wspólnie podczas całonocnych czuwań. Były częścią ludowej religijności i miały nakłonić śpiewających do rozważania męki pańskiej i nawrócenia. Dlaczego dzisiaj po latach zapomnienia do nich wracamy w nowoczesnej przestrzeni miejsckiej? Jaki sens mają dla nas teraz ich teksty i archaiczne melodie? O historii i znaczeniu pieśni wielkopostnych mówi Ewa Grochowska badaczka tradycyjnej muzyki i pieśni centralnej i południowo-wschodniej Polski.
Monika Malec "Sklejone ze strzępów"
Co robić gdy kruszy się świat? Trzeba zakasać rękawy i spróbować go posklejać. Kasia Kotarska robi to od lat. Przez odkrywanie rodzinnych tajemnic chce dowiedzieć się czegoś więcej o sobie. Więcej w reportażu Moniki Malec "Sklejone ze strzępów".
Kasia Kotarska jest menedżerką kultury, animatorką społeczności lokalnych i tutorką. Na zdjęciu przegląda szufladę z domu pradziadków.
Mariusz Kamiński "Siedmiu braci Brzozowskich"
Opowieść o zawiłych losach Stanisława Brzozowskiego i jego sześciu Braci, których młodość przypadła na okres stalinizmu i czasy drugiej wojny światowej. Jeden z braci zginął jako żołnierz Ludowego Wojska Polskiego w 1945 r. pod Budziszynem, drugi walczył w KORPUSIE Ochrony Pogranicza i trafił do niewoli sowieckiej a potem na roboty do III Rzeszy. Trzeci po wojnie walczył w KBW z żołnierzami wyklętymi, innego za działalność wywrotową i słuchanie Radia Wolna Europa aresztowało UB.
Dominik Gil "Strażnik harmonii natury"
Dla Włodzimierza Czeżyka, strażnika leśnego z Suszna koło Włodawy, obcowanie z naturą jest esencją życia. Po służbie wolne chwile spędza z psami na spacerach w dolinie Bugu, obserwowaniu ptactwa, aktywnościach edukacyjnych, a także... myślistwie. Łowiectwo to dla niego forma ochrony przyrody, która nie stoi w sprzeczności z miłością do natury, ale ją dopełnia.
W audycji wypowiadają się "Strażnik harmonii natury", czyli leśnik i miłośnik przyrody Włodzimierz Czeżyk, a także jego córka Monika i syn Paweł, którzy podzielają pasję taty.
Ilustracja muzyczna – Artur Giordano.
Fot: Monika Czeżyk
agnieszka czyżewska jacquemet "hejtokla"
Lafirynda, dzban, ropucha to łagodna wersja hejtu, który na co dzień wylewa się na forach internetowych. Tylko takie słowa mogły paść na zamienionym w teatralna scenę korytarzu szkoły podstawowa nr 10 w Puławach. Uczniowie i nauczyciele zagrali samych siebie wypowiadając głośno to co na co dzień pozostaje ukryte na grupach internetowych. Każde słow, ktoremu towarzyszy ostre światło wybrzmiewa mocno i powoduje trudne do opisanie emocje. Hejtoka spektakl autorski Jarosława Figury to kanwa audiodokumentu, w którym ciche zazwyczaj ofiary odzyskują głos. Realizacja akustyczna Jarosław Gołofit. audiodokument zawiera słowa powszechnie uznane za obrażliwe i może mieć negatywny wpływ na słuchających.
Jeśli widzisz hejt interweniuj! Jeśli go doświadczasz, nie milcz ! Osoby pierwszego kontaktu to wychowawca, psycholog i pedagog szkolny.
Monika Malec "Akademia Odkryć"
Akademia Odkryć Fotograficznych działa w Lublinie od 10 lat. Jej słuchacze mają za sobą spotkania z najwybitniejszymi postaciami polskiej fotografii, ale nie tylko. Jej celem jest poszerzanie horyzontów myślowych, nabywanie świadomości fotograficznej oraz inspirowanie. Łączy pasjonatów fotografii, którzy poszukują w życiu czegoś głębszego, co sprawia, że człowiek czuje się spełniony.
Fot. Leszek Postój
Mariusz Kamiński "Przeznaczeni do czarnej roboty"
W Niemcach pod Lublinem w latach 1942 -1944 funkcjonował Obóz Pracy Budowlanej Baudienst 401 Niemce. Młodzi Polacy, tzw. junacy, zmuszani byli do pracy na rzecz fabryki amunicji, miejsca zwanego przez okoliczną ludność „Mulakiem". Na wiele lat historia obozu mieszczącego się w szkole w Niemcach została zapomniana. Pani Teresie Zembrzyckiej, autorce dokumentującej w książkach dzieje Niemiec i okolicznych miejscowości, udało się zebrać wiele cennych informacji i relacji na temat funkcjonowania obozu. Tragiczny los spotkał kilku z junaków, z którymi łączą panią Teresę więzi rodzinne.
W audycji głos zabierają:
- Teresa Zembrzycka – regionalistka z Woli Niemieckiej, która zebrała i opracowała materiały w trzech książkach w cyklu „Ocalić od zapomnienia”, poświęconym dziejom miejscowości Niemce i okolic
- Wiesław Zambrzycki jej mąż
- Wiesław Kasperek – emerytowany nauczyciel szkoły podstawowej w Niemcach, jedna z osób redagujących książki „Ocalić od zapomnienia”
- Stanisław Brzozowski z Woli Niemieckiej, jego brat Józef służył jako junak w obozie w Niemcach
- Jerzy Wójcik – dyrektor Szkoły Podstawowej im. Marty z Budnych Łosiowej w Niemcach
- Barbara Józefacka - wicedyrektor
- Paweł Skrok – z Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN oddział w Lublinie
Dominik Gil "Detektyw historii"
Bohaterem reportażu jest entuzjasta lokalnej historii Wojciech Werus z Krasnegostawu, który wspólnie z kolegami założył Stowarzyszenie Historyczno-Poszukiwawcze „Wolica”.
Na tiktoku publikuje filmy o odkryciach i działalności grupy, wzbudzając duże zainteresowanie.
Udajemy się do lasu z mikrofonem, wykrywaczem metali, saperką i w towarzystwie „detektywa historii.
Oprócz tytułowego bohatera, czyli Wojciecha Werusa, w reportażu słyszymy jego kolegów ze Stowarzyszenia Historyczno-Poszukiwawczego „Wolica", a także fragmenty ścieżek dźwiękowych z filmów publikowanych na platformie Tiktok.
Muzyka – Artur Giordano.
Fot: FB Stowarzyszenia Historyczno-Poszukiwawczego "Wolica".
Monika Malec "Szpilki"
Dorota Ozimek i Luiza Fijałkowska tworzą fundację, w której słowo "sztuka" odmienia się przez wszystkie przypadki. Ich fundacja jest organizacją pozarządową. Działa na rzecz propagowania kultury i sztuki. Jest ciekawym punktem na mapie Lublina. Wszystko zaczęło się od marzenia o realizowaniu swoich pasji, nie odkładania marzeń na później, czy na czas, gdy obie będą na emeryturach.
W audycji wystąpili: Luiza Fijałkowska i Dorota Ozimek - prezeski Fundacji "Szpilka", dr Małgorzata Michalska-Nakonieczna - prorektor Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie, Piotr Kurek - prowadzący spacery ulicami Lublina, a także uczęszczający na lekcje rysunku i malarstwa: Agnieszka, Joanna, Magda, Małgorzata i Paweł. Szczekaniem dopowiadał treści Karmelek.
fot.MM
Mariusz Kamiński „Pierwszy zrzut"
Opowieść o pierwszej misji Cichociemnych. Nocą z 15 na 16 lutego 1941 r. w ramach operacji „Adolphus” z Wielkiej Brytanii wystartował samolot RAF-u i skierował się w stronę okupowanej Polski. Była to pierwsza misja cichociemnych, żołnierzy należących do elity polskiej armii podziemnej. Wzięło w niej udział trzech Cichociemnych. Błąd w nawigacji sprawił, że wylądowali w niewłaściwym miejscu. Niemcy ruszyli ich śladem.
Monika Malec "Setne ułamki sekundy"
Był sportowcem, a potem został fotografem. Z aparatem jeździł w miejsca konfliktów zbrojnych. Napisał książkę "13 wojen i jedna", która miała być remedium na zespół stresu pourazowego z którym się zmagał. Dziś nie ma go wśród nas. Krzysztof Miller 9 lat temu przyjechał do Lublina otworzyć wystawę "Niedecydujący moment" i spotkać się ze słuchaczami Akademii Odkryć Fotograficznych.
Magda Grydniewska "Krzyże Jabłonny"
Cmentarze z czasów I wojny światowej na terenie gminy Jabłonna, gdzie jest aż 5 miejsc masowych pochówków żołnierzy z 1914 i 1915 roku, bo front przez te tereny przechodził dwukrotnie, są niemal zapomniane. A jest tam pochowanych łącznie około 2 tysięcy osób.
Pamięć o wydarzeniach i poległych przywraca historyk sztuki Marzena Gałecka.
Magda Grydniewska „Głos, którego brak”
Tytuł reportażu pochodzi z wystąpienia redaktora Marka Zająca podczas konferencji zorganizowanej w 10. rocznicę śmierci abp. Józefa Życińskiego. Uczestnicy mówili o ponadczasowości przesłania lubelskiego metropolity.
Autorka sięga do archiwalnych nagrań felietonów, spotkań i homilii abp. Józefa Życińskiego.
Mariusz Kamiński „Już idę do grobu"
Rano Niemcy otoczyli miejscowość i popędzili ludzi na stację kolejową i zagnali do pociągu, który wyruszył w niewiadomym kierunku. Po drodze, w wagonach bydlęcych, mieszkańcy modlili się, śpiewali pieśń „Już idę do grobu, smutnego, ciemnego". Niektóre z kobiet zaczęły rodzić. Ci, którzy doświadczyli tych traumatycznych przeżyć, po latach, z emocjami w głosie, opowiadają o tamtych wydarzeniach i o ich wpływie na ich późniejsze życie.
W reportażu, który powstał w 2012 roku, głos zabrali mieszkańcy Grabowa Szlacheckiego:
Jan Mieczysław Janiszek, Genowefa Kryczka, Stanisława Gajaszek, Wiesława Mioduchowska, Janina Pawlak, Władysława Figacz, Stanisława Opieka oraz Marian Sergiel.
Mariusz Kamiński "Wydarzyło się w Moszenkach"
Historia odkrywania ludzkich losów i przebiegu wydarzeń, które doprowadziły we wrześniu 1943 roku w miejscowości Moszenki (gmina Jastków w woj. lubelskim), do śmierci właścicielki gospodarstwa Zofii Wysmulskiej i Marianny Barszcz, szesnastoletniej dziewczyny, pomagającej jej w zagrodzie. Obie kobiety zginęły wraz z kilkoma ukrywającymi się u nich Żydami. Poszukiwania wszelkich informacji na ten temat prowadzi Gilad Levine Goldberg z Izraela, którego dwoje członków rodziny zginęło wówczas w Moszenkach.
Osoby: Stanisław Kowalski i pani Grabowska – mieszkańcy Moszenek; Stanisław Szymański – siostrzeniec Zofii Wysmulskiej; Józef Mazur – uhonorowany medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata, jego rodzina przechowała rodzinę Goldbergów w ziemiance w Płouszowicach; Helena Mazur żona Józefa Mazura; Gilad Levine Goldberg – potomek rodziny Goldbergów; Sławomir Nowodworski – tłumacz, który pomagał Giladowi w poszukiwaniach; Jan Wysmulski z Torunia , młodszy syn Zofii Wysmulskiej; Jan Wysmulski z Lublina– wnuk Zofii Wysmulskiej; Jan Szymański siostrzeniec Zofii Wysmulskiej i jego córka Małgorzata Szymańska; Zofia Mrozek córka Mieczysława Pszczoły. Rodzina Marianny Barszcz była spokrewniona z rodzina Pszczołów z Moszenek.
agnieszka czyżewska jacquemet "orfeusz"
Filip żyje tu i teraz, nie gra na lirze i nie czaruje swą muzyka bogów i dzikich bestii ale potrafi tak jak Orfeusz przenieść swa miłość poza granice pamięci. Grecki bohater po śmierci żony Eurydyki udał się do Królestwa umarłych aby błagać boga Hadesa o wypuszczenie ukochanej. Zagrał na lirze tak pięknie że władca podziemi zgodził się oddać mu żonę pod jednym warunkiem. Orfeusz nie mógł spojrzeć na nią ani razu dopóki nie wyjdą razem w blask słońca. Niestety zakochany i niecierpliwy poeta nie spełnił tego warunku spojrzał na Eurydykę tuż przed opuszczeniem Hadesu i… utracił ją bezpowrotnie. Realizacja dźwięku Piotr Król. Muzyka Artur Giordano
Mariusz Kamiński "Nasza godność królewska"
Od lat 70. ubiegłego wieku w publikacjach dotyczących historii Gminy Strzyżewice w powiecie lubelskim, pojawiały się informacje o kilkukrotnym pobycie na tym terenie króla Władysława Jagiełły. Dopiero kilka lat temu sędzia Ferdynand Rymarz, który już długo bada historię regionu, w którym mieszka, natrafił na dokument potwierdzający jedną z wizyt, we wrześniu 1416 roku, a więc 6 lat po bitwie pod Grunwaldem. Wówczas król Jagiełło wraz z Wielkim Księciem Witoldem, wydali glejt zapewniający przywódcom krzyżackim bezpieczny przejazd przez Koronę i Litwę, na negocjacje trójstronne mające się odbyć nad rzeką Niemen. Do spotkania władców doszło w Kiełczewicach. Fakt ten uaktywnił lokalną społeczność (mieszkańców, regionalistów, ale i samorządowców), dla których wydarzenie to jest impulsem do poznawania nie tylko historii, ale jej upowszechniania i okazywania dumy z miejsca, w którym się żyje.
Magda Grydniewska „Dzieci Zamojszczyzny”
110 000 Polaków, w tym 30 000 dzieci, było objętych akcją wysiedleńczą przez Niemców w czasie okupacji. Zamojszczyzna była terenem szczególnie dotkniętym Generalnym Planem Wschodnim. To tu wypróbowywano metody kolonizacji na terenach nieniemieckich. Szczególnie okrutny los spotkał dzieci, określane dziś mianem „Dzieci Zamojszczyzny”.
Mijają lata od tamtych wydarzeń, a czas powoli zaciera ślady dramatu. Posłuchamy wspomnień tych nielicznych, którzy przeżyli piekło pacyfikacji, obozów przesiedleńczych, transportu czy obozów koncentracyjnych. Przyjmuje się, że z 30 tys. dzieci objętych akcją wysiedleńczą ok. 10 tys. straciło życie bądź zaginęło, a ok. 4,5 tys. przeznaczono do germanizacji. Transporty wycieńczonych i głodnych najmłodszych Zamojszczan skierowano m.in. do Siedlec, gdzie 3 lutego 1943 r. mieszkańcy miasta, na znak protestu wobec bestialstwa Niemców, zorganizowali demonstracyjny pogrzeb dzieciom zmarłym podczas podróży.
Monika Malec "Otulić dźwiękiem"
Kasia Grabowska zajmuje się muzykoterapią. Podczas koncertów i masaży dźwiękiem używa, między innymi, mis tybetańskich, szamańskich bębnów, dzwonków koshi, gongów, kija deszczowego, czy kryształowej harfy. Egzotyczne instrumenty służą relaksacji i wyciszeniu. Kasia jest pasjonatką muzyki dawnej i dawnych tańców. W życiu łączy pasję z wykształceniem. Skończyła studia ze specjalnością prowadzenia zespołów muzycznych oraz studium chórmistrzowskie na Akademii Muzycznej (w Bydgoszczy). Wiele lat temu zafascynowała ją cymatyka. Od tego czasu zgłębia wiedzę na temat muzycznych częstotliwości i ich wpływu na ludzi i zwierzęta. Pod wpływem tragicznego wydarzenia w życiu osobistym postanowiła poznać tajniki masażu dźwiękiem.
fot. Kasia Grabowska
Janusz Weroniczak, Janusz Danielak "Traktat o czasie"
Co robimy ze swoim życiem? Jak dużo czasu mamy? Co lub kto kryje się miedzy jedna a druga wskazówką zegara?
Małgorzata Sawicka "Głos ziemi suita australijska"
Zbadać nieodkryte, nazwać nienazwane, opisać, objaśnić, narysować mapy - to zadania, jakie sobie wyznaczył Sir Paweł Edmund Strzelecki Polak - odkrywca interioru Australii. Swojej misji geografa, geologa, kartografa i etnografa gotów był poświęcić wszystko: skromny majątek, miłość, zdrowie, a nawet życie. Dla następnych pokoleń stał się symbolem determinacji w odkrywaniu tajemnic, jakie kryje ziemia. Jego relacje z wypraw w rejony Australii, gdzie nigdy nie dotarli biali ludzie, stały się podstawą radiowej opowieści, opartej na listach do Adyny Turno, kobiety, z którą, może na szczęście, jej rodzice nie pozwolili mu się ożenić.
Tekst jest kompilacją fragmentów relacji Pawła Edmunda Strzeleckiego z podróży po Australii i listów do Adyny Turno - "P.E. Strzelecki. Pisma wybrane" w opracowaniu Wacława Słabczyńskiego (PWN 1960), w tłumaczeniu Jana Flisa (z angielskiego) oraz Z. Rylskiej (z francuskiego). Przydatne było nagranie: https://jezuici.org.au/2021/08/03/sir-pawel-edmund-strzelecki-o-sobie-fragmenty-listow-i-dziennika-czyta-krzysztof-bien/ Zaczerpnięto także kilka zdań z listów do hrabiny Kornelii Gloger, napisanych po francusku, ostatni z trzech listów został napisany 20.08.1873 r. czyli półtora miesiąca przed śmiercią Strzeleckiego. tłumaczenie: Agata Kalinowska-Bouvy. (Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk).
Części suity: 1. Nostalgia, 2. Kwiat z Góry Kościuszki, 3. Terra Incognita, 4. Burza, 5. Świat minerałów, 6. Wioska przy billabong, 7. Ostatni list.
Nagroda specjalna i najwyższe uznanie dla redaktor MAŁGORZATY SAWICKIEJ z Radia Lublin za suitę australijską – „Głos ziemi” w międzynarodowym konkursie organizowanym w Australii w roku Strzeleckiego 2023 pod hasłem IN THE SPIRIT OF STRZELECKI .
Mariusz Kamiński "Bohaterowie małej ojczyzny"
80 lat temu, 19 grudnia 1943 roku, Niemcy wraz z nacjonalistami ukraińskimi dokonali pacyfikacji wsi Potok Górny w powiecie biłgorajskim. Była to prawdopodobnie zemsta za zamordowanie przez polskie podziemie jednego z Ukraińców, który dawał się we znaki miejscowej ludności. W odwecie spalono wiele budynków i zabito kilkadziesiąt osób, zarówno z Potoka, Zagródek i Dąbrówki. Jedną z ofiar był proboszcz ks. Błażej Nowosad (bohater wcześniejszego reportażu „Niezwykły ksiądz Błażej), zamordowany na strychu kościoła (zdjęcie) w Potoku Górnym. Od kilkudziesięciu lat w okolicach rocznicy pacyfikacji lokalna społeczność upamiętnia tamte wydarzenia.
Głos zabierają:
- Stanisław Domański – wicedyrektor Szkoły Podstawowej w Szyszkowie, nauczyciel historii i geografii
- ksiądz Piotr Sobczuk – proboszcz z Parafii Świętego Jana Chrzciciela w Potoku Górnym
- Jan Czekirda z Dabrówki, wnuk zamordowanego Bazylego Czekirdy
- Bolesław Śniosek z Potoku Górnego – którego ojciec zaniósł krzyżyk, którym ks. Błażej Nowosad błogosławił mężczyzn zgromadzonych na placu kościelnym
- ks. biskup Marian Rojek - Ordynariusz Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej
- Zbigniew Mazur – od 29 lat kościelny w Parafii Świętego Jana Chrzciciela w Potoku Górnym
- Monika Krasny – nauczycielka ze Szkoły Podstawowej imienia Komisji Edukacji Narodowej w Szyszkowie
oraz mieszkańcy i uczniowie z Potoku Górnego i okolicznych miejscowości
Małgorzata Sawicka "Neurony w istocie czarnej"
Świat traci pamięć na demencję zapada coraz więcej ludzi. Blog anonimowej opiekunki, której mąż cierpi na chorobę Parkinsona, pozwala prześledzić kolejne stadia choroby prowadzącej do otępienia i poznać emocje towarzyszące nieoczekiwanym wyzwaniom oraz dramatycznym sytuacjom. Jednocześnie uczestniczymy w życiu pacjentów z domu opieki „Arkadia”. Audycja uświadamia brutalną prawdę, że otępienie może w każdej chwili dotknąć każdego z nas lub naszych bliskich i że warto o tym pamiętać.