بازدید- پیرامون عکاسی

توی این قسمت می‌خوایم درباره‌ی یکی از مفاهیم پراستفاده در دهه‌های اخیر یعنی آرشیو یا بایگانی به اختصار صحبت کنیم. برای درک بهتر این مفهوم از آثار آگوست ساندر کمک می‌گیرم که اتفاقا به عنوان رویکردی آرشیوی به عکاسی ازش نام برده می‌شه.

تا به این‌جا، بعضی از مفاهیم و نظریه‌ها پیرامون عکاسی رو با هم مرور کردیم. توی این قسمت می‌خوایم درباره‌ی نقطه‌نظر یکی از فعالان جدی حوزه‌ی تصویر یعنی دیوید هاکنی، پیرامون عکس صحبت کنیم.

دیوید هاکنی، نقاش، طراح، چاپ‌‌کننده و عکاس انگلیسی، یکی از مهم‌ترین پیشگامان جنبش هنر پاپ در دهه‌ی شصت بود. با توجه به این‌که هاکنی از دوره‌ی دبیرستان توی هنرستان درس می‌خونده، الان بیش از هفتاد ساله که مشغول به نقاشیه. نکته‌ی جالب این‌جاست که هاکنی در این دوره‌ی طولانی نه تنها خیلی پرکار بوده، بلکه هم‌زمان تجربه‌آزمایی‌های زیادی انجام داده و البته مقالات و کتاب‌هایی هم داره. احتمالا، معروف‌ترین کتاب هاکنی دانش سری باشه که توی سال دوهزارویک به چاپ رسید. نویسنده توی این کتاب به کاربرد اتاق تاریک و دیگر ابزارها توسط برخی از نقاش‌ها مثل کاراواجو و ورمیر می‌پردازه.

می‌تونم بگم، علاقه‌ی اصلی هاکنی به حوزه‌ي تصویره. این حوزه هم‌زمان طراحی، نقاشی، عکاسی، مدل‌سازی‌های سه‌بعدی و هرچیزی که بشه اون رو به صورت بصری پی‌گیری کرد در‌بر‌می‌گیره. همون‌طور که گفتم، توی این قسمت سعی می‌کنم به برخی از نقطه‌نظر‌های هاکنی درباره‌ي عکاسی اشاره کنم. برای همین، عنوان این قسمت رو هاکنی و تصویر عکاسی در نظر گرفتم.

توی قسمت قبل درباره‌ی موضوع مشقِ عکاسی مسائلی رو مطرح کردیم و دیدیم که این مفهوم تا حد زیادی با توجه به مفهوم برنامه‌ی عکاسی ویلم فلوسر مدون شده بود. اما، با توجه به این‌که به خصوص بعد از دهه‌ی هزار و نهصد و هشتاد، شاهد طیف گسترده‌ای از اقتباس‌های متنوع توی هنر و از جمله عکاسی هستیم، شاید این سوال پیش بیاد که با توجه به این‌که مشق عکاسی و اقتباس هر دو به اثر مرجعی اشاره می‌کنن، چه تفاوت‌ها و مشابهت‌هایی بین این دو وجود داره. برای همین، توی این قسمت ابتدا به طور مختصر مفهوم اقتباس رو بررسی می‌کنیم و در ادامه به مقایسه‌ی اون با مشق می‌پردازیم.

برای اطلاعات بیشتر پیرامون اقتباس من از کتاب نظریه‌ای در باب اقتباس، نوشته‌ی لیندا هاچن منتشر شده توسط نشر مرکز استفاده کردم. اگر شما هم به این حوزه علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنم این کتاب رو مطالعه کنید.

توی قسمت قبل، مباحثی رو درباره‌ی فصل ششم کتاب عکاسی درآمدی انتقادی، با عنوان پشت و روی دیوارهای سفید، پیرامون عکاسی هنری  مطرح کردیم. توی این قسمت که بخش دوم همین موضوعه، سعی می‌کنیم به اتفاقات پیرامون عکاسی هنری توی نیمه‌ی دوم قرن بیستم بپردازیم و مباحثی رو هم پیرامون اتفاقات اون دوره و تأثیرگذاری نهادهای هنری روی فضای عکاسی هنری بررسی کنیم.

توی چهار قسمت قبل، مباحثی رو درباره‌ی فصل چهارم کتاب عکاسی درآمدی انتقادی با عنوان عکاسی و بدن انسان مطرح کردیم. اگر بخوایم با ترتیب فصل‌های این کتاب پیش‌بریم، باید درباره‌ی عکاسی و فرهنگ کالایی صحبت کنیم که بیشتر بر اساس مفهوم جامعه‌ی نمایش گی دوبور گردهم اومده. اما، با توجه به روند پادکست و البته عدم تسلط من روی این موضوع، من ترجیح می‌دم فعلا این فصل رو کنار بذارم و روی فصل ششم کتاب، با عنوان پشت و روی دیوارهای سفید، نوشته‌ی لیز ولز و پیرامون عکاسی هنری  متمرکز بشم.

توی این قسمت که ضمیمه‌ی دوم موضوع عکاسی و بدن انسان رو به خودش اختصاص داده، قراره درباره‌ی مفهوم گفتمان صحبت کنیم. گفتمان، مفهومی پیچیده‌ست که فوکو توی کتاب دیرینه‌شناسی دانش درباره‌ش صحبت می‌کنه.

هرچند این مفهوم رو توی کتاب‌هایی که به عنوان مدخل مباحث فوکو ارائه شده هم می‌شه پیدا کرد، اما شاید کتاب گفتمان، نوشته‌ی سارا میلز بهترین و سرراست‌ترین منبع برای مطالعه‌ی این مفهوم باشه.

توی این قسمت که ضمیمه‌ی اول موضوع عکاسی و بدن انسان رو به خودش اختصاص داده، قراره درباره‌ی مفهومی که به طور ضمنی توی خیلی از متون انتقادی پیرامون عکاسی حضور داره یعنی مفهوم سراسربینی صحبت کنیم. سراسربینی مفهومیه که به شکل مشخصی از سازوکار نظارت اشاره داره و میشل فوکو توی فصل سوم کتاب مراقبت و تنبیه به اون پرداخته.

توی این قسمت که بخش دوم موضوع عکاسی و بدن انسان رو به خودش اختصاص داده، قراره باز هم درباره‌ي مقاله‌ی مربوط به عکاسی و بدن انسان، نوشته‌ی میشل هِنینگ صحبت کنیم.

همون‌طور که گفتیم، این مبحث فصل چهارم کتاب عکاسی درآمدی انتقادی رو به خودش اختصاص داده و مثل بقیه‌ی فصل‌ها بیشتر تلاش کرده تا صرفا روی‌کردهای مختلف مرتبط با عکاسی و بدن انسان رو سرفصل‌وار توضیح بده.

توی  این قسمت درباره‌ی یکی از جذاب‌ترین موضوعات نظری عکاسی، یعنی عکاسی و بدن انسان صحبت می‌کنیم. مقاله‌ی مربوط به عکاسی و بدن انسان که فصل چهارم کتاب عکاسی درآمدی انتقادی رو به خودش اختصاص داده، توسط میشل هِنینگ نوشته شده و همون‌طور که از اسم کتاب بر میاد، نگاه‌های انتقادی به این موضوع داره. با این‌حال، با توجه به اهمیت موضوع و رویکرد درآمدی این مقاله، من از مقاله‌ی بایگانی و تن، نوشته‌ی آلن سکولا هم استفاده کردم تا بررسی مفصل‌تر و دقیق‌تری رو ارائه بدم.

همون‌طور که توی قسمت قبل گفتم، توی چند قسمت پیش رو قراره درباره‌ی موضوعات مطرح شده توی کتاب عکاسی:درآمدی انتقادی صحبت کنم. 

موضوع این قسمت بررسی مقاله‌ای از پاتریشیا هالند درباره‌ی عکاسی شخصیه که فصل سوم کتاب عکاسی درآمدی انتقادی رو به خودش اختصاص داده. این فصل هم مثل باقی کتاب، روی‌کردی درآمدی به موضوع داره و خیلی خلاصه روند شکل‌گیری عکاسی خانوادگی و عکاسی شخصی رو از ابتدا تا قرن بیست‌ویکم بررسی می‌کنه و به نکاتی اشاره می‌کنه که می‌تونه برای پژوهش‌گرهای این حوزه مفید باشه. 

نُه قسمت اول پادکست بازدید، روی مباحثی متمرکز بود که می‌شه گفت، همه‌شون قصد داشتن تا برخی از موضوعات مطرح شده توی کتاب در باب فلسفه‌ی عکاسی، نوشته‌ی ویلم فلوسر رو شرح بدن؛ مباحثی که البته چندان هم ساده نبودن. برای همین فکر کردم تا برای ادامه، برم سروقت یک کتاب ساده‌تر اما هم‌چنان خیلی مهم به نام عکاسی:درآمدی انتقادی. این کتاب که در واقع یک مجموعه‌ مقاله‌ست که به سردبیری لیز ولز گردهم اومده، توسط گروه مترجمان به ویراستاری محمد نبوی توسط نشر مینوی خرد به چاپ رسیده.

فصل اول کتاب با عنوان اندیشیدن در باب عکاسی، به معرفی نوشته‌های مهم پیرامون عکاسی می‌پردازه که شامل چهار بخش زیبایی‌شناسی و فن‌آوری، مباحث جدید، تاریخ‌های عکاسی و عکاسی و تاریخ اجتماعی می‌شه. همون‌طور که از عنوان این ‌بخش‌ها مشخصه، فصل اول این کتاب بیشتر شبیه دایرة المعارف اندیشیدن‌های مختلف درباره‌ی عکاسی داره و این موضوعات مهم رو تحت عناوین مختلفی به صورت خیلی کوتاه معرفی می‌کنه. مباحث این فصل اون‌قدر متنوع و پراکنده‌ست که من ترجیح دادم از صحبت‌کردن درباره‌ی اون صرف نظر کنم. برای همین، اولین قسمت از توضیح و بررسی این کتاب، به فصل دوم با عنوان ناظر و نظارت شده: عکاسی این‌جا و آن‌جا، نوشته‌ی دریک پرایس مربوط می‌شه که بیشتر درباره‌ی عکاسی مستند و خبری صحبت می‌کنه.

موضوع این قسمت در ادامه‌ی بحث انقلاب دیجیتاله. توی این قسمت، سعی می‌کنیم ببینیم که برنامه چه تحولاتی رو پشت‌سر گذاشته و به واسطه‌ی آپاراتوس‌های جدید وارد چه حوزه‌هایی شده.

موضوع این قسمت مسئله‌ی بحث برانگیز انقلاب دیجیتاله. به دلیل وجود مباحث متناقض پیرامون این مسئله من عنوان این قسمت رو «انقلاب دیجیتال؟» انتخاب کردم.

در واقع، مسئله اینه که مناسبات عکاسی بعد از ورود به دوره‌ي دیجیتال چطور دست‌خوش تغییر شده و کدوم حوزه‌ها بیشتر متحول شدن. طبیعیه که، برای بررسی این مناسبات از مفاهیمی کمک می‌گیریم که تا به حال باهاشون آشنا شدیم.

این قسمت بخش دوم موضوع نشانه‌شناسی عکاسیه. همون‌طور که دیدیم، نشانه‌شناسی دانشیه که برای درک بهتر برخی از گزاره‌های فلوسر توی کتاب در باب فلسفه‌ی عکاسی به اون نیاز داریم. البته، فلوسر علاوه بر این‌که آشنایی با این حوزه‌ی دانش رو برای مخاطب پیش‌فرض می‌گیره، در بخش‌هایی از کتاب، عملا صورت‌بندهای‌ جدیدی از نشانه‌شناسی به دست می‌ده که مثل خیلی از اشارات دیگه، دلیلی برای پررنگ‌کردن اون در متن نمی‌بینه. توی این قسمت، ما اول به طور دقیق‌تر با برخی از نظرات پیرامون نشانه‌‌شناسی عکاسی آشنا می‌شیم و در آخر نظرات فلوسر درباره نشانگی عکس رو مرور می‌کنیم.

فکر می‌کنم تا به این‌جا، تا حدودی کلیت روی‌کرد پادکست بازدید به عکاسی مشخص شده. بازدید پادکستیه که تا حد زیادی وام‌دار نگاه فلوسر به عکاسیه و تقریبا تمامی مباحث ارائه شده، برای درک بهتر روی‌کرد کتاب در باب فلسفه‌ی عکاسی گرد هم اومده. اما کتاب فلوسر، اطلاع خواننده از حوزه‌های دانش مختلفی رو پیش‌فرض می‌گیره که خوب شاید ما با خیلی از اون‌ها آشنا نباشیم. یکی از این حوزه‌ها که اتفاقا نقش مهمی در متن فلوسر ایفا می‌کنه نشانه‌شناسیه. با توجه به این‌که ما توی قسمت دوم برنامه‌ی عکاسی اشاره‌‌ای به نشانه‌شناسی داشتیم و احتمالا از این به بعد هم گاهی باید از اون به عنوان ابزار استفاده کنیم، من ترجیح دادم که دو قسمت مجزا رو به نشانه‌شناسی عکاسی اختصاص بدم.

موضوع این قسمت گذار عکاسی از دوره‌ی آنالوگ به دوره‌ی دیجیتاله. دیجیتال شدن تصویر، مباحث زیادی رو پیرامون عکاسی مطرح کرد و خیلی از نظریه‌پردازها درباره‌ی عکاسی دیجیتال و مقایسه‌ی اون با عکاسی در دوره‌ی آنالوگ مباحث مختلفی رو مطرح کردن.

اما ما توی این قسمت قراره درباره‌ی خود مسئله‌ی گذار بین این دو دوره صحبت کنیم و ببینیم که عکاسی دیجیتال چطور به وجود اومد. همون طور که انتظار میره، این بحث در ادامه‌ی آپاراتوس و برنامه‌ی عکاسی قرار می‌گیره و قراره تغییراتی که در این حوزه اتفاق افتاده رو بررسی کنه.

•موضوع این قسمت، در ادامه‌ی موضوع برنامه‌ی عکاسی قرار می‌گیره و بخش دوم اونه. برنامه‌ی عکاسی اصطلاحیه که ویلم فلوسر در سال ۱۹۸۳توی کتاب در باب فلسفه عکاسی مطرح می‌کنه و از خلال اون تلاش می‌کنه تا به عکاسی به عنوان یک تصویر تکنیکی فکر کنه.

برنامه‌ی عکاسی اصطلاحیه که ویلم فلوسر در سال ۱۹۸۳توی کتاب در باب فلسفه عکاسی مطرح می‌کنه و از خلال اون تلاش می‌کنه تا به عکاسی به عنوان یک تصویر فنی یا به طور دقیق‌تر یک تصویر تکنیکی فکر کنه. این کتاب با ترجمه‌ی پوپک بایرامی توسط انتشارات حرفه نویسنده منتشر شده.

توی این قسمت و قسمت بعد، تلاش می‌کنم تا با توضیح برخی از مفاهیم این کتاب، خوندن اون رو ساده‌تر کنم.

این قسمت درباره‌ی خاستگاه پرسپکتیو خطی و انواع ماشین‌های پرسپکتیو صحبت می‌کنه تا بتونه زمینه‌ی مناسبی برای شروع مباحث پیرامون عکاسی، از جنس فلسفه تکنولوژی رو به وجود بیاره. برای درک بهتر ، این پادکست به صورت ویدئویی شامل تصاویر در صفحه اینستاگرام پادکست بازدید منتشر شده.

این قسمت و قسمت بعد به بررسی پرسپکتیو تکنیکی می‌پردازه تا بتونه زمینه‌ای برای بحث پیرامون فلسفه تکنولوژی عکاسی فراهم کنه. برای درک بهتر، این پادکست به صورت ویدئویی شامل تصاویر در صفحه اینستاگرام پادکست بازدید منتشر شده.