پادکست تورق

چهاردهمین پادکست تورق، درباره کتاب تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه، نوشته محسن صبوریانه که در بهار ۱۳۹۸ چاپ شده و ناشرش پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطاته. پادکست تورق در رسانه فکری تحلیلی مباحثات تولید میشه و تلاش می‌کنه کتاب‌های تازه‌منتشر شده درباره روحانیت و حوزه‌های علمیه رو معرفی و بررسی کنه تا مخاطبان احتمالی کتاب‌ها قبل از خرید و مطالعه کتاب، بدونن قراره با چه کتابی مواجه بشن تا ببینن چه موضوعاتی توش مطرح شده و حرف حسابش چیه. این کتاب، حاصل پایان‌نامه دکتری نویسنده است که در سال ۱۳۹۵ دفاع شده.

کتاب تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه، در ۴۵۱ صفحه و در هزار نسخه چاپ شده که اولین روزهای چاپ احتمالا می‌تونستیم با قیمت ۲۳ هزار تومن تهیه‌ش کنیم و قیمت الانش ۳۷ هزار تومنه. موضوع اصلی کتاب رو میشه از زیرعنوانش فهمید: گفتاری در تحولات سیاسی و اجتماعی روحانیت شیعه در دوره قاجار و پهلوی اول.

ایده اصلی نویسنده اینه که هر چی تمرکزگرایی دولتی در دوره قاجار و پهلوی اول تشدید شد، هر چی دولت‌ها تلاش کردن قدرت روحانیت رو کم کنن و اختیاراتش رو ازش بگیرن و خودشون اون نقش‌ها رو به عهده بگیرن، بر خلاف تصور طبیعی که فکر می‌کنیم باید روحانیت در چنین وضعیتی ضعیف بشه و نهاد روحانیت هم از هم بپاشه، اما در عمل می‌بینیم که اتفاقا به تناسب همون تمرکزگرایی بیشتر در دولت ایران، نهاد مرجعیت تقلید شیعه هم تمرکز بیشتری پیدا می‌کنه. تا حدی که فتوای میرزای شیرازی عملا یکی از جلوه‌های خیلی واضح همین ایده‌ست که در همون وقتی که تمرکز دولت هر روز داشت بیشتر می‌شد، فتوای میرزای شیرازی نشون داد که مرجعیت می‌تونه کل مملکت رو یکپارچه به اعتراض علیه حکومت وادار کنه.

سیزدهمین پادکست تورق، معرفی و بررسی کتاب «علی‌اکبر حکمی‌زاده در چهار پرده»ست، نوشته رسول جعفریان، استاد دانشگاه تهران. ما در پادکست تورق، سعی می‌کنیم خیلی خلاصه و مختصر کتاب‌های تازه‌منتشرشده درباره روحانیت و حوزه‌های علمیه رو معرفی کنیم و به مخاطبان احتمالی کتاب‌ها کمک کنیم بهتر بتونن تصمیم بگیرن و قبل از خرید کتاب‌ها تصور کلی‌ای پیدا کنن که موضوعاتی که توی این کتاب مطرح میشه، ادبیاتش یا حتی شیوه بحثش مورد علاقه‌شون هست یا نه. 

علی‌اکبر حکمی‌زاده در چهار پرده، تابستان ۱۳۹۸ در دویست صفحه و ۵۰ نسخه توسط نشر مورخ چاپ شده و نویسنده‌ش، رسول جعفریان، یکی از پرکارترین نویسندگان و مؤلفان معاصر ایرانه که بیشتر آثارش مرتبط با تاریخ اسلام و ایرانه. جعفریان چند سال رئیس کتابخونه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی بوده و از سال ۹۶ هم رئیس کتابخانه دانشگاه تهران شده.

تهیه کتاب علی‌اکبر حکمی‌زاده چندان کار راحتی نیست، توی کتابفروشی‌های آنلاین هم پیدا نمیشه؛ چون تعداد چاپ‌های محدودی داشته، اما به کتابفروشی‌هایی که می‌شناسید بگید، شاید بتونن براتون تهیه کنن.

دوازدهمین شماره پادکست تورق، معرفی و بررسی کتاب روحانیت و اندیشه‌های چپ در ایران معاصره. نوشته محمد صدرا، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان. این کتاب در تابستان ۱۳۹۸ و توسط انتشارات امیرکبیر چاپ شده. کتاب در چهار بخش اصلی به ما نشون میده که چطور روحانیت به رواج اندیشه‌های چپ در ایران واکنش نشون داد و درباره چه موضوعاتی وارد بحث و مقابله شد. متن کتاب تا حدودی سخت‌خوان و دشواریابه، اما نویسنده به خوبی از پس توضیح و تبیین موضوعات براومده. نماینده اندیشه‌های چپ در کتاب، متونیه که تقی ارانی در دهه ۱۳۱۰ شمسی نوشته و بیشتر اتکای نویسنده در معرفی تلاش‌های روحانیت، آثار و گفتارهای شهید مطهریه. نکته محوری و تکرارشونده در کتاب اینه که نویسنده معتقده روحانیت در جریان تلاش برای مقابله با اندیشه‌های چپ در ایران، چنان آغشته به ایده‌های محوری مارکسیسم شد که سرانجام در تشکیل حکومت که با پیروزی روحانیت به پایان رسید، ایده‌های محوری سنت رقیب رو می‌بینیم.

یه نکته جالب دیگه درباره کتاب اینه که ما با تنوع زیادی از نظرات روحانیون مواجهیم. ما در حالت عادی معمولا به سختی می‌تونیم متنی رو پیدا کنیم که تفاوت‌ها و حتی مخالفت‌های شدید بین اندیشه‌های روحانیون رو بهمون نشون بده. اما این کتاب به وضوح نشون میده که مثلا شهید مطهری و علامه طباطبایی در مواجهه با نظریه تکامل چقدر متفاوت و حتی متضاد فکر می‌کردن. یکی‌شون معتقده تکامل هیچ تضادی با خلقت و اسلام و قرآن نداره و حتی داستان خلقت آدم و حوا در قران رو هم نمادین تلقی می‌کنه. یکی دیگه با اتکا به همین داستان و تضاد تکامل با خلقت، معتقده نظریه تکامل هیچ دلیل قاطعی نداره. یا مثلا آقای مشکینی که کتابی با عنوان تکامل در قران داره و اونجا تلاش می‌کنه با اتکا به آیات زیادی از قرآن، بگه تکامل نه که با قرآن و مفاهیم اسلامی مشکل نداره،‌ بلکه اتفاقا خیلی هم با قرآن سازگار و قابل تبیین و توضیحه. شاید مطالعه این کتاب برای کسایی که این چند ماه اخیر کتاب‌های هراری رو هم خوندن جالب باشه که ببینن مواجهه علمای شیعه با تکامل و تبیین‌های تکاملی چی بوده.

یازدهمین قسمت از پادکست تورق، درباره کتاب خاقان صاحب‌قران و علمای زمانه که احمد موسوی کاظمی موسوی نویسندشه. میشه گفت کتاب، حول محور یه جمله از فتحعلی‌‌‌شاه قاجار شکل گرفته: «سلطنت ما به نیابت از مجتهدین عهد است». تلاش نویسنده اینه که نشون بده این تک‌جمله چقدر می‌تونه نمایانگر روحیات شخصی فتحعلی‌شاه باشه و چقدر می‌تونه متکی به یه ایده و تئوری فقهی باشه. نظر نهایی کاظمی موسوی اینه که این جمله حاصل تفنن شخصی شاه قاجاره و زمانی که گفته شده، متکی به هیچ تئوری فقهی نبوده، اما گفتن این عبارت و تکرارش در ادبیات و رفتار شاه، باعث شده فقها هم بر اساس همین ایده، تئوری‌پردازی فقهی کنن.

یکی دیگه از نکات مهم کتاب برای ما، توصیف گروه‌های مختلف از علمای شیعه و توضیح رابطه شاه با اوناست؛ از علمای اخباری و اصولی گرفته تا شیخی‌ها و صوفی‌ها. کاظمی موسوی نشون میده که با وجود اقتدار و نفوذ خیلی زیاد اخباری‌ها، فتحعلی‌شاه همچنان سعی می‌کرده با همه این گروه‌ها رابطه داشته باشه و از اونا استفاده کنه. نویسنده معتقده رویّه ویژه فتحعل‌ شاه که با طیف‌های مختلف علما ارتباط داشته، باعث شده در همون دوره یا کمی بعدتر، نهادهای مذهبی مثل مرجع تقلید، مجتهد اعلم، رکن رابع، واسطه فیض، و مهمتر از همه، اصل ولایت عامه فقیه، یا به وجود بیان و یا تقویت بشن.

کتاب خاقان صاحب‌قران و علمای زمان رو نشر آگاه در پاییز ۱۳۹۷، در ۳۱۰ صفحه چاپ کرده و آخرین قیمت کتاب هم ۴۲ هزار تومن بوده.

در دهمین قسمت از پادکست تورق، به معرفی کتاب پل تا جزیره: تأملاتی جامعه‌شناختی در موقعیت پساانقلابی روحانیت می‌پردازیم. کتابی که حاصل جمع‌آوری چند مقاله از مهدی سلیمانیه، دکترای جامعه‌شناسی تشیعه و جز یکی، همه مقالات رویکردی مقایسه‌ای بین وضعیت پیش و پس از انقلاب روحانیت در ایران دارن. با خوندن این کتاب با تغییرات جایگاه روحانیت نسبت به قبل از انقلاب در موضوعات مختلف آشنا میشید؛ موقعیت اجتماعی روحانیت که به نظر نویسنده از حرفه پل داره به سمت حرفه جزیره میره، موقعیت اداری و بورکراتیک حوزه که هر روز داره بوروکراتیک‌تر میشه و موارد دیگه.