Unha pedra no zapato

Cambiar é algo común aos seres vivos: a serpe muda de pel, os cans mudan de pelo, a larva muda o casulo polas ás de bolboreta, as árbores mudan as follas, ... En realidade o ser humano é o único que se resiste á continua metamorfose que require a Vida. As mudanzas alíñannos con novas etapas que son necesarias para a nosa evolución. Podemos cambiar de nome, lugar, destino, oficio, vestimenta, opinión, gusto, costumes, aparencia física, comportamento ou moral. Na miña experiencia, toda mudanza vén antecedida por unha ruptura: algo quebra e dos seus anacos xorde aquilo que chamamos cambio. Esa rotura pode ser consciente ou inconsciente, pero en calquera caso provoca un movemento que nos despraza de lugar emocional, psicolóxico ou físico.

Cando algo se fractura, que podemos facer con eses cachiños que quedan?

Algunha vez vos dixeron iso de: « Non chores que te pos fea. » ? Supoño que é unha estratexia moi recorrente entre proxenitoras para conseguir que as súas pequerrechas deixen o tan molesto choro, pero en realidade ese comentario está sentando as bases para xulgarnos e avergoñarnos do noso propio pranto.

Chorona: que chora moito e facilmente. Dende que era cativa fustrigáronme innumerables veces chamándome así. Porén, para min chorar é un balsámico ritual de limpeza. Cada unha das bágoas vai lavando o meu interior até deixarme exhausta, pero saneada e en calma para volver a afrontar o mundo.

No século XIX nace en China, no distrito de Jiangyong pertencente á provincia de Hunan, un tipo de escritura creada e usada exclusivamente por e para mulleres. A escritura nüshu deriva dos caracteres chineses, pero adopta unha forma romboide en vez de cadrada sendo os seus elementos principais o punto, as liñas verticais, as liñas inclinadas e as liñas arqueadas. A pesar de ser esencialmente unha escritura íntima reservada ao ámbito privado, atopouse unha moeda de bronce cunha inscrición en nüshu que di: <>

Unha ferida pode ser física ou do espírito, externa ou interna; pero en calquera caso trae consigo unha ensinanza para quen a padece. Mentres doe non somos capaces de ver a aprendizaxe que nos aporta e aínda menos de ver o don para axudar a outras a través dela. Máis ben pretendemos escondela por medo e vergoña. En cambio, só cando a destapamos pode deixar de ser unha carga para nós e converterse nunha inspiración para as demais.

O máis doado é sentirnos vítimas das accións das outras e culpalas polas nosas feridas. Mais as feridas non teñen por que implicar o acto pasivo de sufrilas porque, en realidade, mediante a dor que nos provocan, estannos pedindo que poñamos a atención en nós e no que hai baixo a superficie. Se somos completamente honestas: quen de nós non se sentiu rexeitada polo seu aspecto físico?, quen de nós non se reprimiu para ser aceptada e encaixar nos ideais de beleza imperantes?, quen de nós non se rexeitou a si mesma ao verse no espello?, quen de nós non está ferida?, quen de nós non rexeitou a outras persoas polo aspecto físico que tiñan?, quen de nós non fere ás demais querendo ou sen querer?

Que pasa con todo ese tempo, dedicación, diñeiro, investigación, entrega, atención e ilusión que orientamos a un destino ao que finalmente non chegamos? Acaso é un barco naufragado no fondo do mar? En Economía manéxase o termo “custas afundidas” para referirse á suma pagada no pasado e que, en teoría, xa non é relevante na toma de decisións presente con respecto ao futuro.

Así pois, moi a pesar do que as teorías e predicións económicas sobre o comportamento humano consideran “racional”, as persoas vémonos influenciadas por estas custas á hora de tomar decisións. Na xerga da Economía chámanlle a isto a “falacia das custas afundidas”.

A pesar das súas recias e punzantes espiñas, xa amamos o toxo como parte do noso acervo paisaxístico e cultural. En Galicia existen tres tipos de toxo: toxo brañego (Ulex minor); toxo gateño tamén chamado toxo femia ou toxo molar (Ulex galli); e o toxo arnal asemade denominado toxo macho, toxo albar, toxo bravo ou toxo branco (Ulex europeaus) que é o que acada a maior altura e a maior presenza nos nosos montes.

A súa flor leva o nome de 'chorima' e como é unha das miñas palabras preferidas en galego, aproveito para compartírvola xa que este mes celebramos o Día das Letras Galegas. Existen variantes dialectais deste nome en galego como son: chorida, charuma, cherumia, chirumia, chousima, churida, churuma, chusmigo ou xorima.

O toxo ensínanos moito coas súas flores e espiñas.

En moitos casos estas acordanzas son angustiosas e ferintes e por iso escapamos a fume de carozo, mais a cada paso ditos recordos seguen espreitándonos con sixilo para aparecer no momento que menos o esperamos. Renegar de certos eventos do pasado para suprimilos da nosa memoria ou distorcer o ocorrido para poder convivir con iso, son estratexias que adoitamos aplicar inconscientemente. Ao fin e ao cabo, xa temos abondos obstáculos cos que batallar no noso día a día como para andar cargando con sucesos pretéritos que nos causan malestar, non si? Pero ante a imposibilidade de eliminar eses recordos que doen (por máis que finxamos que non están), que podemos facer para non sufrir cada vez que retornamos a eles?

Non hai paisaxe galega na que non estean presentes as vacas. Na miña opinión, é o noso animal emblemático como pobo. É a imaxe do noso contexto histórico, político e social como ben a representaba Castelao nos seus debuxos. Lémbrome especialmente dun deles no que se vía en segundo plano a unha familia da aldea chorando porque lles morrera unha vaca e, en primeiro plano observando a estampa, un público “señorito” ríndose do pranto aldeán por consideralo ridículo.

Grazas a que miña mai e meu pai decidiron dedicarse a gandería vacúa, as vacas formaron parte da miña crianza e agradézolles todo o que aportaron á miña vida.

Dende ben cativa achei que teñen unha curiosidade insaciable que lles fai arriscarse a explorar o descoñecido e unha sensibilidade extrema que lles fai reaccionar a todo o que as rodea.

Actualmente utilizamos expresións coloquiais como “estar gorda coma unha vaca” ou “comer coma unha vaca”. Porén, a vaca non é un animal gordo senón que ten unha xenética e peso inherentes á súa especie e tampouco come moito, senón que no seu rumiar pasa entre sete e oito horas ao día mastigando o bolo alimenticio que xa inxeriu horas antes.

Estamos nunha época do ano na que consumimos desaforadamente con escusas como o xogo da amiga invisible, a aparición dun ancián de barba branca que vén do Norte montado en zorra tirada por renos, a chegada duns reis magos que veñen de Oriente en camelo, ... Temos unha grande inventiva para xustificar e enfeitar o noso consumismo nestas datas.

Moitas veces asociamos comprar con suplir unha necesidade que dicimos ter. Outras veces desexamos algunha cousa moi intensamente e por iso a mercamos. En calquera caso, resulta que hai algo que nos “falta” e que se “completa” cando compramos aquilo que desexamos ou necesitamos. Porén, unha vez que xa o conseguimos buscamos outra cousa para mercar nun insaciable intento de sentirnos satisfeitas.

Antes de utilizar alegremente a tarxeta de crédito nas tendas e comercios, podemos tomar un momento para observar que é o que nos fai falla verdadeiramente. Esta pregunta lévanos a identificar cales son as nosas necesidades, algo que non é tan doado de discernir polos múltiples condicionamentos sociais cos que nos criamos e que interiorizamos como propios.

Destrución implica limpar e eliminar para liberar espazo e tempo e que poidan nacer un baleiro e un silencio que nos leven cara dentro para poder crear. Cada certo tempo vén o momento de destruír, de pechar, de poñer fin para que outros inicios poidan darse. A morte de algo e logo, o renacer.

Candoa duna termina de construírse pola acción do vento e acada un tamaño de entre catro e seis metros, a area comeza a desprenderse dando lugar a novas dunas pequenas, que ao ser máis veloces que as grandes, vanse afastando da “duna-mai”.  É dicir, as dunas desfanse e desa destrución xorde de novo a construción.

Probablemente, identificar cando as demais tratan de controlarnos sexa máis fácil que detectar o control que nós tratamos de exercer sobre as outras, máis que nada porque culpar ás demais é psicoloxicamente máis soportable que asumir as propias sombras que gardamos entre bastidores.

Podemos facernos conscientes das dinámicas de poder que subxacen a calquera relación entre persoas e, dese xeito, darémonos de conta de que aplicamos todas estas estratexias porque, de xeito inconsciente, buscamos con ansiedade sentirnos amadas e seguras; pero iso non xustifica o noso comportamento controlador.

Cando dicimos que coidamos, ocupámonos da outra persoa ou estamos tratando de controlala? Porque non é o mesmo coidar dende os nosos temores a perder á outra ou dende a nosa condescendencia que dende o respecto á individualidade, capacidades e liberdade da outra.

Acabadas de nacer, detectamos que podemos morrer e, polo tanto, para sobrevivir apegámonos ás nosas criadoras. Son a nosa primeira fonte de amor e os nosos primeiros vínculos relacionais. O apego emerxe sendo necesario para a nosa supervivencia cando somos cativas así que non é algo nocivo per se. É unha vinculación emocional moi intensa que sentimos cando somos pequenas con respecto ás persoas das que dependemos para a nosa seguridade, protección e consolo; e, alén de ser algo que sentimos, o apego fainos comportarnos de determinada maneira e condiciona como nos relacionamos incluso na nosa adultez porque temos inconscientemente como patrón de referencia o noso tipo de apego infantil.

A nosa idea de amor está contaminada polos nosos medos a sentirnos abandonadas, rexeitadas e a non ser suficiente e o noso estilo de apego vén dado pola nosa maneira de interpretar o que vivimos na nosa máis temperá infancia.

Propóñovos dúas preguntas:

- Amo ás persoas ou apégome a elas?

- Pode amar levar consigo aceptación, liberdade e desapego?

Hai instantes nos que me embarga a iracunda, a perversa, a celosa, a manipuladora, a vingativa, a envexosa, a soberbia, a fachendosa, a condescendente, a caprichosa, a violenta, … Algunhas veces sentíame culpable porque a miña programación mental facíame xulgar que non debía sentir iso.  Porén, identificar o que sinto é o primeiro paso para poder aceptalo e darme de conta de que todas as emocións están aí para ser vividas. Recoñecerme experimentando todas estas facetas faime poder abrazarme enteira e conectar coa humanidade. Estes estados que emerxen da miña escuridade máis auténtica merecen e necesitan expresarse e ser escoitados. Son humanos e son válidos por canto xa están existindo dentro de min.

A miña bruxa interior púxose a conxurar e descubriu que ditas emocións consideradas socialmente escuras e negativas son en realidade “comprimidos efervescentes” que precisan dun recipiente cheo de agua.

Fai pouco estiven en dous eventos - un profesional e outro familiar - e neles atopeime con persoas que facía moitos anos que non vía. Cada persoa fainos amosar unha parte de nós específica: ás veces unha máscara para a ocasión e, outras, unha faceta auténtica. Reencontrarnos con persoas que fai tempo que non vemos é como ese momento no que Alicia entra na tobeira do coello branco e cae por un furado inesperado que a lanza ao “país das marabillas”. O reencontro implica atravesar un buraco de verme que nos arrastra nunha viaxe espazo-temporal e psico-emocional polo multiverso.

Vivimos nunha época na que temos medo a amosarnos, a ser vistas, a conectar, ao compromiso e, por outro lado, desexamos chegar a iso mesmo do que fuximos nunha xincana bipolar que atenta contra a nosa propia saúde. Dicimos que queremos ver verdadeiramente á outra persoa, pero non queremos que nos vexan a nós. Ademais, cando nos cruzamos con algunha valente no camiño que se atreve a expoñerse vulnerable, moitas veces fuximos espantadas ou poñémonos á defensiva porque non podemos soportar que nos reflicta os nosos propios temores a dar a cara e a deixarnos ver. Conexión, amor e pertenza son o noso santo graal e só podemos chegar a eles mediante a vulnerabilidade, a confianza e a intimidade. A vulnerabilidade implica enfrontarnos á incerteza tomando o risco de expoñernos emocionalmente. Ser quen son esixe vulnerabilidade pola miña parte. Dáme medo, pero é un sendeiro polo que conectar coas demais dende a esencia e dende o que si hai, non dende ideais de como debería ser ou amosarme ou de como deberían ser ou amosarse as outras. Custa? Abofé que si! Pero as relacións que nacen son nutritivas, saudables e amorosas. Ademais, cando alguén se amosa vulnerable con nós toca unhas fibras ancestrais que nos fan confiar e abrirnos e, ao ver a esa persoa que se atreve a ser vulnerable, acaba sendo unha inspiración para que nós tamén nos atrevamos. (No episodio fálovos de Brené Brown e o seu libro "O poder da vulnerabilidade"; a súa conferencia na web de TED Talks que leva o mesmo título; e a súa charla "Sé valente" en Netflix.)

O 21 de xuño, o solsticio deu inicio ao verán para unha metade do planeta e ao inverno para a outra metade. Estamos ante o día máis longo e a noite máis curta para as moradoras do hemisferio norte. Unha noite tal coma esa, os nosos antepasados pagáns acendían fogueiras para honrar e coidar do Sol e axudarlle a renovar a súa enerxía e poder. En Galicia conservamos milleiros de costumes e cultos pagáns que se imbrican na nosa cotiandade aínda que diluídos e sincretizados debido aos acontecementos históricos que vivimos no pasado. O rito pagán de honrar ao Sol durante o solsticio pasou a cambiar de día e a tomar o nome de San Xoán porque o cristianismo utilizou a estratexia de asimilación das festas pagás para chegar a converterse na relixión monopolizadora da fe e, dese xeito, exercer o control sobre o pobo. Absorberon ditas celebracións pagás e fundíronas no seu relato bíblico para aniquilar calquera outro rastro de culto anterior á súa existencia. 

Acendemos luminarias para saltalas en busca dunha limpeza e dunha protección. Queremos afastar o mal de ollo, os malos espíritos, conseguir boa sorte e desprendernos daquilo que necesitamos saldar dunha vez por todas. É un ritual de purificación, de fechamento, de punto final. En Galicia sáltanse as fogueiras un número impar de veces e bérrase "Meigas fóra!". Aquí é onde aparece outra das numerosas distorsións favorecidas polo cristianismo: identificar as meigas co mal. As meigas eran mulleres que abeiraban coñecemento e que estaban profundamente conectadas coa Natureza.  Os homes temían que as meigas ameazasen o status quo tan perfectamente deseñado á súa medida e privilexio pois era un perigo que elas sentasen precedente de que outra vida era posible para as  mulleres.

O lume empregouse para dar calor, para cociñar alimentos, para purificar e como chama eterna para recoñecer e recordar a persoas e acontecementos notables así como en altares ancestrais para honrar a divindades e familiares falecidos. Pero o lume tamén se utilizou para asasinar mulleres durante dez séculos. Vou repetilo: dez séculos de queima sistemática de mulleres baixo a acusación de bruxería.

O corpo: recipiente de vísceras e fluídos, carne que nos expón vulnerables, instrumento de identidade, moeda de cambio, transporte que nos leva e nos trae, atadura ao mundano, fonte de pracer, encarnación da política, manifestación da vida, abeiro da morte, ...

Como explicar a relación co propio corpo? Podemos pensar que é todo un descoñecido nos primeiros anos de vida, un obstáculo hormonal na adolescencia, unha ferramenta de produción na adultez e unha carga na vellez.

Mais o corpo é un rexistro do vivido, un baúl cheo de experiencias. É un organismo que conta cunha linguaxe e memoria propias. A maior parte do tempo tratámolo como un impedimento, como un obxecto inerte e decidimos desconectarnos del porque nos resulta demasiado “animal”, demasiado preto da Natureza da que renegamos en prol da nosa superioridade racional.

Pensar que a mente racional é superior ao corpo e á súa sabedoría vivencial supón pagar un prezo moi alto porque nos afasta da nosa propia carne. Somos un Todo no que corpo, mente e alma se abrazan inseparables. Mais o corpo é o envoltorio material que sofre os efectos do que pensamos e interpretamos coa mente e do que transcendemos coa alma.

Prestemos atención a como alimentamos o noso corpo, como o movemos, como lle damos descanso, como o poñemos en acción, como lle manifestamos afecto e tamén respecto, como lle damos espazo para que nos fale, como o aceptamos tal cal é, como o curamos, como o danamos querendo ou sen querer, como o cubrimos e como o descubrimos.

Bailarina, danzante, bailadora, bailadeira, danzarina. Todas estas palabras refírense a aquela persoa que é amiga de practicar danza.

Visualizo ese cadro titulado A danza no que o pintor Henri Matisse preséntanos unha rítmica sucesión de corpos danzantes espidos sobre un fondo de intenso ceo azule de veludento verde chan que transmite a conexión coa natureza, coa sensación de liberación emocional e de hedonismo. Sen dúbida hai no momento danzario algo de purgante, de expresión sublime, de exorcismo, de diálogo e de encontro.

A danza é máis que elaboradas secuencias de pasos e posicións técnicas ao son dunha música. Respiración e emoción son danza. Quietude e silencio tamén son danza. Todas as persoas levamos dentro unha pulsión dancística, o que non significa que esa danza interna encaixe cos códigos dos estilos de baile clasificados como tal. Ritmo, tempo, cadencia, niveis e calidades varias son apeiros da danza que permiten infinitas combinacións.

O movemento ten algo marabilloso porque, alén de ceibarnos fisicamente, provoca un cambio enerxético no noso interior e no noso exterior. A danza proporciona esta incrible oportunidade de revirar o noso mundo para amosarnos que outra vibración é posible.

Por iso, se nalgún momento da nosa vida nos sentimos estancadas ou atrapadas, non se me ocorre mellor menciña que a danza. Non fai falla receita médica nin pagar por ela, está ao alcance de calquera e os efectos son inmediatos. Hai emocións que non sabemos poñer en palabras e porén si podemos levar ao corpo danzante para seren expresadas e compartidas. Podes bailar en silencio ou con música, desprazándote ou quieta, ao aire libre ou dentro dunha sala, soa ou acompañada ... E sobre todo, podes deixar fluír calquera emoción que abeires. Podes rir, chorar, berrar, cantar, rezar, esbirrar, ... Non existe ningunha emoción ou acción que a danza non acolla no seu xeneroso colo.

Como dicía a gran bailarina e coreógrafa Pina Bausch: “Bailemos, bailemos, bailemos, ... senón estamos perdidas!”

Hoxe, 29 de abril, conmemoramos o Día internacional da Danza e, sendo bailarina, pois non podo deixar de celebralo cada día do ano.  Así que... bailamos?

Pracer: sensación que unha cousa agradable ou que gusta moito produce no espírito ou nos sentidos. A definición parece clara, pero moitas veces o que nos custa é atopalo. Sería máis doado poder dicir: “Siri, busca pracer” e que nos dea a resposta, pero de momento non funciona así. Cada persoa experimenta o pracer de diferente maneira e ante diferentes estímulos. Ademais, dependendo do momento, da compañía ou da etapa vital o que nos resulta pracenteiro vai cambiando. Digamos que o pracer é algo así como un camaleón e un unicornio simultaneamente por iso nos custa dar con el.

Onde está o pracer? Ao fondo á dereita coma os baños dos bares? Pois non! Hai moitos estudos e documentais que nos falan de que o centro xerador do pracer está localizado no cerebro. Isto pode parecer moi desconcertante xa que percibimos dende os neuroreceptores esparexidos polo corpo co cal temos a impresión de que experimentamos pracer dende o exterior. Mais onde se identifica e interpreta o pracer é no cerebro. Quen decide o que nos dá pracer é ese órgano esponxiforme que coloquialmente asociamos coa actividade intelectual e racional a pesar de que se ocupa de moitas cousas máis entre elas das nosas funcións vitais. A ver se resulta que o segredo do pracer sempre estivo agochado no faiado craneal e nós veña a buscar fóra?

Sei que ao escoitar a palabra “pracer”, moitas de nós asociámola rapidamente ao sexo. Porén, os estímulos pracenteiros poden emanar de varias fontes como ben nos recordaba o precioso filme Amélie: afundir a man nun saco de legumes, partir o caramelo queimado da crème brulée coa culleriña e facer rebotar as pedras no canal Saint Martin. Pois iso, que o pracer pode vir de ulir a herba acabada de cortar, acariñar un gato, ducharse con auga quente, contemplar o solpor, recibir un cumprido, regalarlle algo a alguén, esmendrellarse con amigas, chorar, suar facendo exercicio físico, pintar, ... E se imos ao máis básico, satisfacer as nosas necesidades fisiolóxicas é moi pracenteiro: comer cando temos fame, beber cando temos sede, durmir cando temos sono, e poñéndonos escatolóxicas, cagar cando temos ganas.

Hai moitas normas non escritas sobre aquilo que nos debe dar pracer e sobre como debemos expresalo, especialmente no caso das mulleres que durante tantos séculos fomos separadas do noso propio pracer. Sen dúbida, todas as persoas senten en certa medida unha represión do propio pracer por ser considerado tabú, sucio, egoísta, inapropiado, ... Socialmente rexeitamos a abundancia do pracer porque pensamos que debemos "merecelo" sacrificándonos, renunciando a cousas, sufrindo e pasándoo mal previamente. Primeiro debemos ser castigadas para despois ser compensadas con algo de pracer, anque sempre o sufrimento debe ser maior que o gozo. Aí está esa culpa que condiciona o pracer e en ocasións até pode extirpalo. Non nos sentimos merecedoras do pracer e asociámolo ao pecado da tradición xudeocristiá que funda a nosa cultura e sociedade.

Agora ben, todo na vida non é pracenteiro, por suposto. Non estou dicindo que debamos ser escravas da busca do pracer. A proposta sería máis ben abrirnos a recibir sen reservas nin culpa os momentos pracenteiros que se nos presentan na Vida.

- Podemos resignificar o pracer como algo mutable e aberto?

- Podemos aceptar sen xulgar a peculiaridade e o xenuíno do pracer de cada quen empezando polo propio?

- Podemos observar que se agocha detrás desa culpa que sentimos: un acto auto-masoquista que nos proporciona pracer ou a crenza de non ser suficiente?

- Podemos explorar o pracenteiro das pequenas cousas e xestos para romper co monopolio que concedemos ao sexo sobre o pracer?

- Podemos facer conscientemente partícipe ao cerebro na nosa experiencia do pracer?

Unha vez máis, non teño as respostas, só teño as preguntas.

A frecha sostense disposta e presente en contacto coa corda do arco e nese intre, incluso para sorpresa da tiradora, prodúcese a acción e a frecha dispárase. Será posible ese estado de non intencionalidade e de desprendemento no que simplemente existir xa outorga todo o valor?

A trindade “ resultado = éxito = valor ” xeroume cantidades inxentes de sufrimento. O éxito é un xerundio, un “estar facendo” que non ten que ver co resultado, senón coa acción. Porén, moitas veces a acción trátase de “non-facer”. Confeso que “non-facer” resúltame moi difícil porque me pon diante un baleiro incómodo e zumegante de incerteza. Na maioría de ocasións dáme medo esa quietude e decido recorrer ao “facer, facer, facer...” buscando lograr algo exteriormente como automatismo anestesiante.

Cando paso momentos de bloqueo e de profundo cuestionamento persoal e profesional, revélaseme que é xustamente nese baleiro ao que tanto temo que pode acontecer a vida e a acción xenuína. Se son completamente honesta, o que me asusta é soltar a ilusión de control coa que medrei e sobre a que construín uns piares que en realidade son espellismos incapaces de sosterme. A miña tan aclamada forza de vontade, a miña necesidade de sentir que me esforzo e a miña crenza de que o que eu non faga non se realizará, leváronme á acción dende un lugar externo. Buscar fóra converteu en insatisfactorio e infrutuoso o meu facer porque estaba desconectado de min mesma e afastado da miña “obra interior”. Así que o reto para min é desfrutar da acción que nace xenuinamente de dentro e non condicionar o meu valor a un facer ligado á produtividade.

Que tal ir cara dentro e coñecer á buscadora en vez de impoñerme unha busca externa? É aí cando me observo disposta e presente como a frecha que conecta co seu valor polo simple feito de existir e non polo feito de acadar o centro da diana.

Nada que demostrar; todo por vivir.

Existo e aí radica o meu valor.

Punto.

Alá polo ano 2008, o xornalista, escritor e sociólogo Malcolm Gladwell formulou unha teoría de gran impacto: para ser moi boa en algo, debemos dedicarlle polo menos 10 000 horas. Entón, para ser experta hai que practicar repetidamente até que adquiramos a pericia que require. A repetición da práctica como clave para a destreza máis alá do talento ou don innatos.

Até aquí poderiamos pensar que a repetición é algo que nos aporta beneficios e que decidimos de maneira voluntaria como medio para chegar á excelencia.

Podemos identificar que hai un repetir como algo activo, por exemplo: volver dicir ou facer algo que xa se dixo ou fixo antes ou servir máis cantidade dunha comida despois de rematar a que se estaba comendo; pero tamén hai un repetir como algo pasivo, por exemplo: o sabor dunha comida ou alimento que volve á boca mediante eructos ou volver facer un exame ou un curso cando te suspenden, é dicir, que outras persoas ou factores obrígante a esa repetición.

Mais, que hai das repeticións na nosa cotiandade? Chamámoslles hábitos e poden ser alimenticios, de hixiene, de consumo, de coidado propio, de exercicio físico, de ocio, ... Son esas pequenas cousas que repetimos diariamente e que, á fin de contas, configuran o noso xeito de vivir. Parecen insignificantes xestos e porén son os piares sobre os que construímos a nosa realidade.

E que hai desas repeticións que levan anos formando parte de nós e que se asentaron inconscientemente diluídas no noso comportamento de xeito automático? Chamámoslles patróns e foron xestados na nosa infancia coa función de facernos sobrevivir no noso contexto familiar, social e cultural. O que ocorre con estas repeticións solidificadas en patróns é que normalmente non as detectamos ou, se as detectamos, comezamos a culpalas por todo o que nos ocorre e que non nos gusta. Eses patróns que hoxe maldicimos en realidade foron os botes salvavidas na marusía dos nosos primeiros anos. Pero, a día de hoxe, non nos están salvando a vida, senón atándoa a crenzas limitantes que teñen a súa orixe en acontecementos vividos cando eramos cativas indefensas. Agora xa somos adultas e podemos darlle á nosa nena interna esa protección e sensación de seguridade que precisa porque desenvolvemos outros recursos cos que lidar perante as adversidades. Non utilicemos os patróns como escusa para non mudar eses comportamentos  que nos impiden avanzar. Sempre hai opcións para facer as cousas de maneira diferente.

Así que preguntémonos:

- Estou repetindo para volverme unha experta ou estou repetindo pola comodidade da inercia automática do que é coñecido?

- Repito porque quero, porque algo ou alguén me obriga ou porque creo que non podo evitalo?