بهاریه

به علت تحریم و عدم امکان شنیدن مطالب در هاست انکور ، پادکست به آدرس زیر منتقل گردید

https://feeds.acast.com/public/shows/62860bcf1266fd00125cecb6

فریدون که درصدد خون‌خواهی پسرش ایرج (پادشاه فقید ایران) از دو فرزند دیگرش سلم و تور (پادشاهان روم و چین) بود، به پرورش نواده‌ ایرج، منوچهر، دل سپرد. منوچهر چون بالید، با دیگر پهلوانان ایرانی به سوی سلم و تور لشگر راند و انتقام جدش را گرفت.

گفتار در زادن دختر ایرج
زادن منوچهر
آگاه شدن سلم و تور از منوچهر
پیغام فرستادن پسران نزد فریدون
پاسخ دادن فریدون پسران را
فرستادن فریدون منوچهر را به جنگ تور و سلم
تاخت کردن منوچهر بر سپاه تور
کشته شدن تور بر دست منوچهر
فتح نامه منوچهر نزد فریدون
گرفتن قارن دژ الانان را
تاخت کردن کاکوی نبیره ضحاک
گریختن سلم، کشته شدن او به دست منوچهر
فرستادن سر سلم نزد فریدون
مردن فریدون

پس از کشته شدن ایرج به دست برادرانش سلم و تور، فریدون که نمی‌توانست تخت کیانی را خالی بگذارد، به دنبال اثری از تخمه‌ی ایرج، شبستان او را جست‌وجو کرد. ماه‌‌آفرید از ایرج بار داشت و پس از چندی، دختری به دنیا آورد. فریدون او را به ناز بپرورد و چون وقت شویش شد، او را به پشنگ داد. دختر ایرج پسری به دنیا آورد که او را منوچهر نام کردند و فریدون او را هنرهای شاهان آموخت.
سلم و تور چون خبر شنیدند، از بیم کین‌خواهی خون ایرج، قاصدی با هدایای بسیار نزد فریدون فرستادند و ابراز پشیمانی کردند و خواستند تا منوچهر را پیش ایشان فرستد تا جبران گذشته کنند. فریدون پاسخ داد که پدرِ شما خون پسر را به زر و سیمتان نفروشد و شما هرگز بر منوچهر دست نخواهید یافت. برادران از پاسخ پدر بیمناک شدند و تصمیم گرفتند پیش‌دستی کنند؛ پس با سپاهی گران، از چین و خاور به سمت ایران حرکت کردند.
فریدون چون آگاه شد، منوچهر را فرمود تا با سپاهی به خون‌خواهی نیای‌اش (ایرج) برود. قارن، سام نریمان، گرشاسپ و قباد، سران لشگر ایران‌زمین بودند. سلم و تور چون عظمت سپاه منوچهر را دیدند، بر آن شدند که شبیخون بزنند. منوچهر از این نیرنگ باخبر شد، سپاه را به قارن سپرد و خود با سی هزار مرد جنگی کمین کرد. سپاه تور شبانه حمله کرد، اما شکست سختی خورد و تور به دست منوچهر کشته شد. منوچهر سرِ تور را با نامه‌ای نزد نیای خود، فریدون، فرستاد و قصه گفت.
سلم چون از مرگ برادر آگاه شد، هراسان تصمیم گرفت به دژ الانان پناه برد که دست‌یافتن به آن بسیار دشوار بود. قارن، یکی از سرداران لشگر منوچهر، حیلتی ساخت تا قبل از سلم بتواند وارد دژ شود؛ پس سپاه را به شیروی سپرد و او را گفت تا با علامت او به دژ حمله کند. سپس خود را به دروازه‌ی دژ رسانید و نگین انگشتری تور که همراهش بود، به دژبان نشان داد و گفت من فرستاده‌ی تورم و آمده‌ام تو را یاری کنم. دژبان در بر او گشود و چنین شد که سپاه قارن دژ را تسخیر کرد.
قارن نزد منوچهر بازگشت. نبرد بین دو سپاه آغاز شده بود. نخست کاکوی، از نوادگان ضحاک، با منوچهر رزم کردند و از پسِ نبردی سخت و طولانی، منوچهر بر او پیروز شد. سلم به سوی دریا گریخت، اما کشتی‌ای نیافت و منوچهر به سوی او رفت و با تیغ به دو نیمش کرد. سپس منوچهر سر سلم را با پیکی به سوی فریدون فرستاد و خود از پی او روان شد. فریدون استقبال گرمی از منوچهر کرد؛ به کاخ بردش و او را تخت و تاج کیانی داد. پس از آن، عمر فریدون به سرآمد و به نزد آفریدگار شتافت. منوچهر او را در دخمه‌ای درخور شاهان نهاد و تا یک هفته بر مرگ نیای خود سوگواری کرد.

فریدون دختران پادشاه یمن را به همسری پسرانش سلم، تور و ایرج برگزید و خود از تخت کناره گرفت و جهان را میان ایشان تقسیم کرد. سلم و تور که تخت روم و چین نصیبشان شد، بر ایرج که پادشاهی ایران را داشت، رشک ورزیدند و او را کشتند.

پادشاهی فریدون پانصد سال بود
فرستادن فریدون جندل را به یمن
پاسخ دادن پادشاه یمن جندل را
رفتن پسران فریدون، نزد شاه یمن
فسونگری آزمودن سرو بر پسران فریدون
آزمودن فریدون پسران خود را
بخش کردن فریدون جهان را بر پسران
رشک بردن سلم بر ایرج
پیغام سلم و تور به نزدیک فریدون
پاسخ دادن فریدون پسران را
رفتن ایرج نزد برادران
کشته شدن ایرج به دست برادران
آگهی یافتن فریدون از کشته شدن ایرج

«فریدون فرخ» چون بر ضحاک دست یافت و آن بدسگال را به بند کشید، به آبادانی ایران زمین همت گماشت و تخم نیکی پراکند. وقتی پنجاه ساله شد، سه پسر داشت و بر آن شد که جفتی برایشان گزیند.
جَندل را که از بزرگان بود، خواند و از او یاری خواست. جندل سراسر گیتی را گشت تا دختران پادشاه یمن را یافت. نزد پادشاه یمن رفت و خواسته بگفت. پادشاه یمن که دلش رضا نبود گفت باید سه پسر فریدون پیش او بیایند تا آنها را ببیند.
جندل بازگشت و قصه گفت و فریدون پسران را گفت پادشاه یمن بزمی خواهد ساخت و دختر کوچک‌تر خود را نزد پسر بزرگ‌تر خواهد نشاند و میانی را نزد میانی و مهتر را نزد پسر کهتر. پس آن‌گاه که پرسید کدام کهتر است و کدام مهتر شما بدانید. پسران فریدون به یمن رسیدند و همچنان شد که پدر گفت. چون از آزمایش پادشاه یمن سربلند شدند، پادشاه جادویی کرد و سرمایی سخت در شب بر ایشان مستولی کرد، اما پسران فریدون جان به در بردند. پس پادشاه یمن درِ گنج‌ها گشود و بزرگان را دعوت کرد و دخترانش را به پسران فریدون سپرد.
وقتی فریدون از بازگشت آنها آگاه شد تصمیم گرفت پسرانش را بیازماید. خود در هیأت اژدهایی جلوی آنها را گرفت. پسر بزرگ که خود را هماورد اژدها ندید، گریخت. پسر دوم کمانی پراند و فرار کرد، اما پسر کوچک‌تر خروشید و تیر از نیام کشید و گفت از برابر ما دور شو که فرزندان فریدونیم. فریدون ناپدید شد و سپس پدروار به پیشواز پسران آمد و گفت: آن اژدهای خشمگین من بودم که خواستم شمارا بیازمایم.از آن پس پسر مهتر را سلم نام نهاد و میانه را تور و کهتر را ایرج.
از پسِ چندی بر آن شد که قلمروی حکومت خود را بر پسران بخش کند. چنین شد که خاورزمین و تمام روم سهم سلم شد. چین تا سرحدات شرقی به تور رسید و ملک ایران‌زمین زیر نگین ایرج آرمید؛ اما چندی نگذشت که سلم و تور بر برادر کهتر خود رشک ورزیدند و بر عدالت پدر شک کردند و راه کینه گرفتند. فریدون غمین شد، اما ایرج او را دلگرمی داد که من دل کینه‌ورشان را به دست می‌آورم و راه صلح در پیش می‌گیرم.
چون ایرج بر آن شد که نزد آنان رود، فریدون نامه‌ای با او همراه کرد تا نصیحتشان کند. سلم و تور گرد آمدند به هم، ایرج را پذیرا شدند و خصومت آشکار کردند که پدر تو را ملک ایران داد و نزد خود جای کرد و ما را به دوردست جهان فرستاد. ایرج برادران را گفت که مرا ملک نیرزد به رنجش برادرانم. لیکن باد حرص و حسد سخت بر دل و دماغ دو برادر وزان بود و راه بر اندیشه و خرد فروبسته. صلح‌جویی و مهرورزی ایرج را به هیچ نگرفتند و جوان تاج‌دار به زخم خنجر تور در خون پاک خویش غلتید و سرش تحفه درگاه فریدون شد. فریدون که به استقبال سپاه ایرج آمده بود، چون تابوت او دید، مویه آغازید و خاک بر سر کرد و سراسر ملک ایران در سوگ ایرج داغ‌دار شد.

پس از سالها پادشاهی و آباد کردن جهان، غرور بر جمشید چیره شد و طومار پادشاهی هفتصد ساله اش به دست ضحاک ستمگر درهم پیچید. ضحاک همدست ابلیس شد و بنای حکومت بر جور نهاد. سرانجام فریدون به همراه کاوه آهنگر بر او چیره شد و بر تخت کیانی نشست.

داستان ضحاک ماردوش
- پادشاهی جمشید هفتصد سال بود
-داستان ضحاک با پدرش
-خوالیگری کردن ابلیس
-تباه شدن روزگار جمشید
- پادشاهی ضحاک هزار سال بود
-اندر خواب دیدن ضحاک فریدون را
-اندر زادن فریدون
- پرسیدن فریدون نژاد خود را از مادر
-داستان ضحاک با کاوه آهنگر
-رفتن فریدون به جنگ ضحاک
-دیدن فریدون دختران جمشید را
-داستان فریدون با وکیل ضحاک
- بند کردن فریدون ضحاک را
پس از تهمورث، فرزند او جمشید، بر تخت کیانی نشست. او پادشاهی نیک بود که کارهای بزرگی کرد؛ اسباب جنگ و زره و جوشن ساخت، از پشم حیوانات نخ پدید آورد و مردمان را به چهار گروه و پیشه سامان داد. مردمان دین، جنگاوران، برزگران و کارگران. فرمود تا خشت سازند و بناها بسازند و از سنگها گوهر و زر و سیم خارج کرد. پس کشتی ساخت و بر آبها گذر کرد. آنگاه تختی جواهرنشان ساخت و بر آن نشست و دیوان را فرمود تا آن را برافرازند. شکوه و فر ایزدی او چشم همگان را خیره کرد و آن روز را نوروز خواندند و آغاز سال.
از آن پس جمشید به خودکامگی گرایید:
منی چون بپیوست با کردگار
شکست اندر آورد و برگشت کار
در دیگر سوی جهان، ضحاک پسر پادشاه تازیان، مرداس، به خدعه‌ی ابلیس پدر خود را کشت و به جای او بر تخت نشست. ابلیس در لباس جوانی خردمند کمر به خدمت او بست و خورشگر آشپزخانه او شد. روزی ضحاک به پاداشِ خورشهای نیکِ او خواست تا آرزوی جوان را برآورده کند و ابلیس را آرزویی نبود جز بوسیدن دو کتف ضحاک. بوسید و ناپدید شد و برجای بوسه او دو مار سیاه رویید. ضحاک چاره ماران جست و کس درمان ندانست. اهریمن دیگربار در هیات پزشکی نزد او شد و مغز سر دو انسان برای هر روز ماران نسخه کرد تا از گزند آنان در امان ماند.
در همین روزگار، ایرانیان که از ستمهای جمشید به ستوه آمده بودندT روی به ضحاک کردند و او را بر تخت نشاندند. جمشید گریخت و تا صدسال خبر از او نبود تا آنکه ضحاک بر او دست یافت و با اره به دو نیمش کرد.
شبی ضحاک در خواب دید که سه مرد جنگی به سوی او آمدند و کهتر آنان گرزی بر سر او زد و با دست و پای بسته به کوه دماوند کشاندش. آشفته خواب‌گزاران را خبر کرد و یکی او را گفت که روزگارش به دست فریدون نامی به سر خواهد آمد. پس ضحاک به جست‌وجوی فریدون برآمد.
فریدون از پشت آبتین از نوادگان تهمورث، زاده شد. آبتین خورش ماران ضحاک شد و مادر فریدون از بیم جان فرزندش او را به مرغزاری خارج از شهر برد و سپس او را در البرز کوه به دست پارسایی سپرد.
فریدون بالید و از کوه به زیر آمد و از مادر نژاد و قصه پرسید و چون دانست آنچه رفت، به خشم آمد و دل بر قتل ضحاک نهاد.
همان زمان کاوه آهنگر بر ضحاک بشورید و نزد فریدون آمد. درفش کاویانی برافراشتند و به قصر ضحاک شتافتند. ضحاک در هندوستان بود و فریدون به جای او بر تخت نشست. چون ضحاک آگاه شد شتابان بازگشت اما فریدون بر او چیره شد. فریدون خواست تا او را بکشد اما به فرمان سروش خجسته خون او نریخت و او را در بن غاری در دل دماوندکوه به بند کشید و چنان شد که روزگار جور هزارساله ضحّاک نیز به سرآمد.
*با تشکر از سرکار خانم شهنار دهکردی

جلد دوم کتاب گویای شاهنامه فردوسی، درباره نخستین پادشاه جهان است و سلسله پس از او، ایجاد تمدن و آموختن انسان از طبیعت.

پادشاهی کیومرث
کشته شدن سیامک بر دست دیو
رفتن هوشنگ و کیومرث به جنگ دیو سیاه
پادشاهی هوشنگ چهل سال بود
بنیاد نهادن جشن سده
تهمورث
چنین گفت کایین تخت و کلاه کیومرث آورد و او بود شاه
کیومرث اولین پادشاه جهان بود. او پادشاهی نیک بود که دشمنی جز اهریمن نداشت. اهریمن بر او حسد ورزید و با سپاهی به جنگ او رفت. کیومرث را پسری یگانه بود سیامک نام. سیامک با لشکری به جنگ رفت و به دست دیو کشته شد. کیومرث چون خبر کشته شدن سیامک شنید، از تخت پادشاهی فرود آمد و یک سال به سوگ سیامک نشست تا آنکه سروش پیغامش داد به جنگ اهریمن برود و زمین را از لوث او بپالاید. پس سپاهی بیاراست و هوشنگ پسر سیامک را به سپهسالاری برگزید. هوشنگ دیو را مغلوب و سر از بدن او جدا کرد.
پس از این پیروزی، کیومرث چشم از جهان فروبست و سی سال پادشاهی او به پایان رسید.
نوبت به پادشاهی هوشنگ رسید. در زمان او آهن از سنگ استخراج شد و همچنین مردمان علم افروختن آتش را دانستند. و قصه چنان بود که روزی ماری عظیم قصد هوشنگ کرد و پادشاه سنگی برگرفت تا او را از خود دفع کند. سنگ به مار اصابت نکرد اما بر سنگ دیگری خورد و شکست. از برخورد آن دو جرقه ای پدید آمد که راز افروختن آتش بود. هوشنگ پروردگار را سپاس گفت و جشنی فرخنده با نام سده برپا کرد.
پس از آن مردم آهنگری و ساختن سلاح آموختند و هوشنگ چاره آب کرد و راه‌آب ساخت و آن را به زمین‌ها هدایت کرد. اینگونه بود که کشاورزی آغاز شد. حیوانات اهلی و وحشی را از هم جدا کردند و از هریک بهره گرفتند. بدین گونه هوشنگ جهان آباد کرد و پس از چهل سال بدرودش گفت. تخت کیانی به پسرش تهمورث رسید.
تهمورث در ابتدای کار موبدان را بخواند و وعده داد که جهان را پر از نیکی کند و چنان کرد. از حیوانات بهره گرفت؛ با پشم دام نخ و پارچه و پوشیدنی ساخت و ددان و وحوش را در بند کرد. برخی از پرندگان را دست آموز کرد و به خدمت گرفت و مرغ و خروس را پرورید. وزیری نیز داشت که از پاکی در جهان یگانه بود و پادشاه را به نیکی رهنمون. سرانجام گروهی از دیوان بر او شوریدند. تهمورث به نبردشان رفت و شکستی سخت دادشان. امان خواستند تا در ازای جانشان چیزی به پادشاه بیاموزند و چنان شد که نوشتن به سی زبان را تهمورث از ایشان آموخت.

آغاز شاهنامه در ستایش خرد، آفرینش عالم، پیغمبر، مردم، ماه و آفتاب است و همچنین فردوسی از چگونگی ایجاد شاهنامه و جرقه اصلی پیدایش آن می سراید.

آغاز کتاب
گفتار در ستایش خرد
گفتار در آفرینش عالم
گفتار در آفرینش مردم
گفتار در آفرینش آفتاب
گفتار در آفرینش ماه
ستایش پیغمبر و یارانش
گفتار در فراهم آوردن شاهنامه
داستان دقیقی شاعر
گفتار در بنیاد نهادن کتاب
در ستایش ابو منصور محمدبن عبدالرزاق
در ستایش سلطان محمود

به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه برنگذرد
حکیم توس آغاز شاهنامه را مزین به ستایش پروردگار جهان و ستایش خرد کرده است.
خرد بهتر از هرچه ایزد بداد ستایش خرد را به از راه داد
فردوسی در ادامه اوصاف آفرینش عالم و قدرت آفریننده را یادآور می‌شود. عناصر چهارگانه این عالم آب و باد و خاک و آتش‌اند و پروردگار، جهان را بر این چهار بنیاد کرد:
که یزدان ز ناچیز چیز آفرید بدان تا توانایی آرد پدید
از آن پس مردم آفرید تا در زمین زندگی کنند و خورشید را آفرید و ماه، تا روز و شب را روشنایی بخشند و این مردمان را چراغ هدایتی داد که تا ابد، به خاموشی نگراید و آن، نور محمد مصطفی است در زمین و اهل بیت و وصایای او.
فردوسی در ادامه، از چگونگی تألیف شاهنامه سخن می‌گوید و اینکه بنیان شاهنامه بر قصه‌ای مکتوب و باستانی استوار است که او گردآوری کرده است. پس از آن، از دقیقی شاعر یاد می‌کند که سرودن شاهنامه را آغاز کرد و در جوانی به دست غلامی کشته شد و فردوسی پیِ این داستانِ ناتمام را گذاشت. چنان بود که با تشویق دوستی خیرخواه، سرودن نامه شاهان را آغازید تا یادگار مانَد از او در جهان. این مهم در زمان «سلطان محمود غزنوی» اتفاق افتاد که وزیر او ابومنصور، فردوسی را ترغیب به نوشتن شاهنامه کرد و سپس خود از میان رفت و چنان شد که حکیم توس در دیباچه کتاب مدح سلطان محمود کرد و بر سرِ قصه شاهان رفت.

*با تشکر از خانم شهناز دهکردی که در تهیه و تولید این کتاب همکاری شایسته ای داشتند.