Poza kontekstem
By Piotrek Kołodziejczyk, Bartek Klose, Ola Wójcik
Treści, które znajdziecie na kanale tworzą archeolodzy związani z Instytutem Archeologii UJ.
Poza kontekstemMay 22, 2020
Indiana Jones psuje nam robotę!? - POZA KONTEKSTEM
Zapraszamy na małą dyskusję poświęconą wyzwaniom popularyzacji archeologii. Bazując na naszym doświadczeniu, zarysujemy kwestie, z którymi borykamy się przy popularyzacji oraz w zetknięciu z ludźmi niezwiązanymi z tematem.
OPOWIEŚCI Z EGIPSKIEJ KRYPTY. Najstarsze grobowce i współczesne badania archeologiczne
Rozmowa z dr Joanną Dębowską-Ludwin (Instytut Archeologii UJ) na temat badań nad najstarszymi egipskimi grobowcami i piramidami. W rozmowie pojawiają się wyniki badań prowadzonych przez polskich archeologów i wiele ciekawostek na temat egipskich zwyczajów pogrzebowych i odkryć archeologicznych związanych z pierwszymi grobowcami i piramidami.
Z rozmowy dowiesz się m.in.:
🔸 Dlaczego archeolodzy badają dawne groby? Jakich informacji w nich poszukują? 🔸 Dlaczego akurat egipskie grobowce budzą takie zainteresowanie i pobudzają od dawna wyobraźnie ludzi? 🔸 Co wiemy o najstarszych egipskich grobach? Jak narodziły się egipskie wierzenia i zwyczaje pogrzebowe? 🔸 Skąd zwięzły się mastaby i jak powstała idea piramidy jako grobowca faraona? 🔸 Co wiemy o przedmiotach składanych w egipskich grobach, jak wyglądało to w różnych epokach? 🔸 Czego nie wiemy o grobach i pochówkach w Egipcie? Co dziś badają archeolodzy i na jakie pytania szukają odpowiedzi? 🔸 Czego dotyczą badania krakowskich archeologów nad najstarszymi, egipskimi grobami? 🔸 Jakie obserwacje dotyczące egipskich zwyczajów pogrzebowych czynią dziś naukowcy?
PODWODNY, TAJEMNICZY ŚWIAT MAJÓW w badaniach archeologicznych
Rozmowa z Magdaleną Krzemień (doktorantka w Zakładzie Archeologii Nowego Świata, Instytut Archeologii UJ) na temat podwodnych badań archeologicznych prowadzonych przez nią i jej zespół w ramach "Petén Itzá Project - Underwater Archaeological Expedition to Guatemala".
Z rozmowy dowiesz się m.in. 🔸 Czym jest archeologia podwodna? 🔸 Dlaczego warto prowadzić badania podwodne w Gwatemali? 🔸 Co przyniosły badania krakowskich archeologów? 🔸 Jaka jest specyfika tych prac? 🔸Jakie skarby można znaleźć na dnie jeziora Petén Itzá? 🔸 Czy Majowie składali ofiary z ludzi w wodzie? 🔸 Czym prace w Gwatemali różnią się od badan podwodnych np. w Europie? 🔸 Czy badania podwodne są niebezpieczne? 🔸 Jak zostać archeologiem podwodnym?
LINKI DO STRON I MATERIAŁÓW EKSPEDYCJI: Petén Itzá Project - Underwater Archaeological Expedition to Guatemala:
👉https://www.facebook.com/profile.php?id=100063305855480
👉https://sketchfab.com/Peten_Itza_Project
👉https://www.maya-3d.pl/
Szlakiem ZAMKÓW I JASKIŃ. Tajemnice Jury Krakowsko-Częstochowskiej
Rozmowa z drem Michałem Wojenką z Instytutu Archeologii UJ, poświęcona badaniom archeologicznym na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. W rozmowie pojawiają się wątki związane ze średniowiecznymi zamkami, ale także znaleziskami z okresu średniowiecza znajdowanymi w tajemniczych jurajskich jaskiniach.
Z rozmowy dowiesz się m.in.: 🔸 Jakie ślady funkcjonowania ludzi w przeszłości znajdziemy na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej? 🔸 Dlaczego archeolodzy tam kierują swoje zainteresowania? 🔸 Kto i kiedy budował zamki na tamtym obszarze? 🔸 Czym były warownie jurajskie i jakie ich zagadki budzą zainteresowanie badaczy dzisiaj? 🔸 Jakie badania nad średniowiecznymi zamkami są prowadzone na tym obszarze ? 🔸 Czy rekonstruować warownie na Jurze? 🔸 Dlaczego warto badać jaskinie na obszarze Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej? 🔸 Jak przebiegają badania krakowskich badaczy w jaskiniach i jakie są ich efekty? 🔸 Jakie tajemnice kryje ten obszar? 🔸 Jak wygląda kwestia turystyki na tym obszarze? 🔸 Czy istnieją jakieś szlaki lub przewodniki zawierające wiedzę o zamkach i jaskiniach? 🔸 Co warto zobaczyć podczas np. wakacyjnych wędrówek?
RODZIMOWIERCY i WICCANIE. Współcześni polscy poganie w badaniach religioznawczych
Rozmowa z dr Joanną Malitą-Król z Instytutu Religioznawstwa UJ, poświęcona współczesnym pogańskim religiom i kultom w Polsce. W rozmowie poruszane są kwestie związane z religią i magią w życiu człowieka, obserwowane i badane z perspektywy kulturoznawcy i religioznawcy.
👉Dr Joanna Malita-Król jest autorką książki "Polscy Wiccanie. Studium religii przeżywanej".
👉LINK DO KSIĄŻKI: https://wuj.pl/ksiazka/polscy-wiccanie
Z rozmowy dowiesz się m.in.:
🔸Czym zajmują się ludzie badający współczesne postrzeganie zjawisk religijnych? 🔸Jak widzą rolę religii w funkcjonowaniu człowieka?🔸 Czy zjawiska religijne można „mierzyć i ważyć”? 🔸Jak się je bada? 🔸Czym jest magia w naszym życiu? 🔸Jak współcześnie praktykuje się magię? 🔸Kim był poganin – czy to określenie coś znaczy w dzisiejszym świecie? 🔸Czy są kulty rodzimowiercze? 🔸Czy religie słowiańskie są dziś żywe i ilu jest w Polsce rodzimowierców? 🔸Kim są współcześni poganie? 🔸Czym jest tradycyjna Wicca? 🔸Do kogo i jak odwołują się wyznawcy kultu wiccańskiego i jak sprawują swoje rytuały? 🔸Jak przeżywa się religię dzisiaj? 🔸Czym jest doświadczenie religijne dla człowieka XXI wieku i czego szukamy w kultach pogańskich? 📌E-mail: rozmowy@smakczasu.pl 📌FB: https://www.facebook.com/Rozmowy-na-k... 📌SPOTIFY: https://open.spotify.com/show/0sQ5GCD...
ZŁY SZELĄG i ZŁAMANY GROSZ czyli o pieniądzu i jego historii słów kilka
Rozmowa z prof. Jarosławem Bodzkiem (archeolog, Instytut Archeologii UJ, Gabinet Numizmatyczny Muzeum Narodowego w Krakowie) na temat historii pieniądza monetarnego i nowoczesnych badań numizmatycznych.
Co to jest numizmatyka i czym się dziś zajmuje? Jakie miejsce w badaniach nad przeszłością zajmują analizy numizmatyczne? Co nam daje wiedza z zakresu numizmatyki, o czym mówią nam dawne monety? Kiedy rozpoczęła się produkcja pieniądza monetarnego, dlaczego on się pojawił, dlaczego właśnie w takiej a nie innej formie? Jak pozyskuje się i bada pieniądz monetarny ? Kolekcjonerstwo a numizmatyka – co je łączy? Numizmatyka a archeologia – jak te dwie specjalności ze sobą współpracują? Gabinet Numizmatyczny Muzeum Narodowego w Krakowie – co to za instytucja i jakie posiada zbiory? Jak pracuje nowoczesny numizmatyk? Czy są jakieś nowe nurty/metody badawcze w ramach numizmatyki? Czy rozwój technologii jest widoczny w badaniach numizmatycznych?
JAK PIROMAN Z ARCHEOLOGIEM czyli jak naukowcy badają bardzo dawne pożary
Rozmowa z Janem Ledwoniem (archeolog, Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych UJ) na temat dzisiejszych badań nad pożarami, które miały miejsce w odległej przeszłości, np. w epoce brązu. W rozmowie pojawiają się wątki związane z odkryciem ognia przez człowieka, sposobami jego ujarzmiania i tragediami, których ślady odnajdują dziś archeolodzy.
👉Ogień jako wielki, nieokiełznany żywioł, a jednocześnie przyjaciel człowieka. Do czego ludzie wykorzystywali ogień w pradziejach i jak sobie z nim radzili, jak go ujarzmiali, jak go rozpalali? 👉 Ogień jako broń np. podpalanie oraz stosowanie płonących strzał wyrzucanych przez machiny miotające, grecki ogień itd. 👉 Jak badamy pożary w tak odległej przeszłości, jakie dane dostają do ręki archeolodzy? 👉 O czym mówią nam ślady dawnych pożarów? 👉 Jak odtwarzamy dawne pożary – jak prowadzi się eksperymenty dotyczące pożarów? 👉 Co dzieje się z różnymi materiałami pod wpływem pożaru – ile zostawało z dawnego domu czy zagrody po pożarze? 👉 Czy w kulturze, wierzeniach, zwyczajach społeczności pradziejowych ogień odgrywał ważną rolę? Czy był przyjacielem czy raczej się go bano?
📌E-mail: rozmowy@rnks.pl
📌FB: https://www.facebook.com/Rozmowy-na-k...
📌SPOTIFY: https://open.spotify.com/show/0sQ5GCD...
📌Strona internetowa: http://www.rnks.pl
"OD TEJ CHWILI PRZESTAŁAM BYĆ CZŁOWIEKIEM". Krakowskie ślady holokaustu
Rozmowa z Kamilem Karskim (archeolog, główny inwentaryzator w Muzeum KL Plaszow w Krakowie), na temat powstającego muzeum - miejsca pamięci po obozie pracy/koncentracyjnym KL Plaszow i śladów wydarzeń II Wojny Światowej w przestrzeni miejskiej Krakowa.
"Choć nie zawsze sobie z tego zdajemy sprawę, Zagłada Żydów określa cały dzisiejszy system kultury, wszystkie pytania i dylematy ponowoczesności." [Maria Janion]
👉Jakie miejsce w działalności krakowskich muzealników i badaczy przeszłości zajmują badania nad historia krakowskich Żydów i śladami holokaustu w Krakowie? 👉 Jak powstało Muzeum KL Plaszow? 👉 Dlaczego rozpoczęły się prace na terenie dawnego KL Płaszów? 👉 Czego tam szukano i co znaleziono? Co dzieje się z przedmiotami tam znalezionymi? Co zaskoczyło badaczy w trakcie badań? 👉 Czy powstaje tam jakiś otwarty park pamięci, plenerowa ścieżka edukacyjna itd.?
🔸MUZEUM KL PLASZOW - https://www.plaszow.org/
🔸PUBLIKACJE CYFROWE nt. badań w KL Plaszow - https://www.plaszow.org/publikacje
🔸PUBLIKACJE IPN o KL Plaszow - https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/356...
ZAGADKI ŚREDNIOWIECZNYCH MIAST. Krakowskie przygody z miastem pod miastem
Rozmowa z dr. Dariuszem Niemcem (Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego) na temat archeologii miejskiej i krakowskich odkryć archeologicznych. W rozmowie pojawiają się informacje na temat najnowszych odkryć archeologicznych w średniowiecznych miastach (na przykładzie Krakowa) oraz niespodzianek jakie przynoszą poszukiwania śladów dawnego miasta.
👉Czy badania archeologiczne w miastach historycznych takich jak Kraków różnią się od innych prac prowadzonych przez archeologów? 👉Jakie problemy stają przed badaczami miast? 👉Czego szukamy w miastach historycznych? 👉Na jakie pytania staramy się odpowiadać? 👉Jakie zagadki dotyczące Krakowa udało się rozwiązać w ostatnich latach/ dziesięcioleciach dzięki badaniom archeologicznym? 👉Co wiemy dzięki archeologicznym badaniom o średniowiecznym i wczesno-nowożytnym Krakowie? 👉Jakie prace prowadzisz/prowadziłeś w ostatnich latach i co one przyniosły? 👉Jak mają się inwestycje toczące się w miastach (na przykładzie Krakowa) do ochrony zabytków archeologicznych i badań archeologicznych? 👉Z jakimi zagrożeniami i szansami się wiążą? 👉Jakie zagadki Krakowa czekają na rozwiązanie? Gdzie warto by w przyszłości przeprowadzić badania?
TAJEMNICE NASZYCH POCZĄTKÓW. Archeologia o epoce kamienia i najstarszych śladach kultury symbolicznej
Rozmowa z prof. dr. hab. Pawłem Valde-Nowakiem poświęcona epoce kamienia i najnowszym odkryciom naukowym dokonanym także w Polsce. W rozmowie poruszane są wątki dotyczące paleolitycznej magii i wierzeń oraz zagadek jakie wciąż wiążą się z tym bardzo długim i zróżnicowanym okresem.
👉Co nauka mówi o najstarszych śladach pobytu hominidów na ziemiach polskich? 👉Co archeolodzy wiedzą dziś o początkach funkcjonowania grup homo sapiens na ziemiach obecnej Polski? 👉Jakie najważniejsze stanowiska i odkrycia zostały tutaj dokonane w ostatnich latach? 👉Jakie ślady wierzeń czy rytuałów znamy, co wiemy o kulturze duchowej ludzi epoki kamienia? 👉Co wiemy o początkach czegoś co możemy nazwać sztuką? 👉Jaki wpływ na funkcjonowanie grup ludzkich miały warunki środowiskowe i dlaczego epoka kamienia trwała tak długo? 👉Kiedy i dlaczego pojawiły się aktywności pasterskie, wczesnorolnicze? 👉Jakie najważniejsze prace badawcze dotyczące epoki kamienia prowadzone są obecnie w naszym kraju? 👉Na jakie pytania dotyczące epoki kamienia nie znamy jeszcze odpowiedzi i które wydają się kluczowe?
CZARNY CZAS MEDYCYNY. Nazistowscy lekarze, nieludzkie eksperymenty i medycy w pierwszej połowie XX wieku
Rozmowa z dr. Michałem Palaczem - historykiem z Oxford Brooks University - na temat ciemnej karty medycyny XX wieku. W rozmowie poruszane są wątki badań nad historią medycyny, funkcjonowania medyków w okresie nazistowskim i nieetycznych, nieludzkich praktyk stosowanych przez nazistowskich lekarzy.
👉Jak wyglądał dostęp do usług medycznych w Europie po I Wojnie Światowej, jak wyglądało kształcenie lekarzy i personelu medycznego? 👉Jak ideologizacja Niemiec wpływała na medycynę w latach 20tych i 30tych?👉 Jak uzasadniano badania rasowe, jaki był stosunek do osób z niepełnosprawnościami czy osób nieheteronormatywnych w tamtym okresie? 👉Jak wojny pierwszej połowy XX wieku rozwinęły medycynę? 👉Jak wyglądały kwestie etyczne w tamtym czasie - eksperymenty na ludziach itd. 👉Jakie było miejsce medyków w społeczeństwach Europy początku XX wieku? 👉Jakie badania nad nazistowskimi eksperymentami prowadzi się dzisiaj? 👉Jak historycy przywracają pamięć o ofiarach tych działań? 👉Na czym polega projekt identyfikacji preparatów mózgu znajdujących się w zbiorach niemieckich instytucji badawczych?
Czy ludzie wynaleźli MUZYKĘ? Tajemnice pierwszych dźwięków i instrumentów
Rozmowa z Katarzyna Tatoń (archeolożka, specjalistka wychowania muzycznego, współpracowniczka Zakładu Muzykologii Systemowej, Instytutu Muzykologii UW) na temat początków muzyki. W rozmowie pojawiają się wątki dotyczące najstarszych instrumentów i powodów, dla których człowiek zaczął je wykonywać. Słuchacze poznają także najciekawsze zagadki wiążące się z pierwszymi instrumentami.
Kiedy ludzie zaczęli tworzyć instrumenty i muzykę? Jakie instrumenty starożytne znamy, czy wiemy jak je wykonywano i jak na nich grano? Czy mamy możliwość odtworzenia muzyki starożytnej? Co to jest archeo-muzykologia i archeo-akustyka? Co oni grali i śpiewali? Kiedy człowiek nauczył się zapisywać dźwięki? Czy znamy starożytnych i średniowiecznych twórców muzyki? Czy tamta muzyka miała walor rozrywkowy jak dziś, czy tylko ceremonialny, religijny itd.? Dlaczego niektóre grzechotki produkują ultradźwięki i czy służyły do odstraszania nietoperzy? Jak pracują dzisiaj archeo-muzykolodzy i archeo-akustycy i co udało im się ustalić?
Niezwykła ekspedycja pierwszego Polaka automobilem dookoła świata
Rozmowa z Dariuszem Grochalem - współautorem fascynującej książki o wyprawie Jerzego Jelińskliego (i jego towarzyszy) dookoła świata, która miała miejsce w latach 1926-1928. W rozmowie pojawia się wiele informacji na temat tego okresu i zapomnianej przygody XX-lecia międzywojennego.
Skąd się wzięli harcerze? Dlaczego w odrodzonej po 1918 roku Polsce powstało harcerstwo, a nie skauting w wydaniu anglosaskim? Jaką rolę w międzywojennej Polsce odgrywało harcerstwo? Kim byli Jerzy Jeliński i jego koledzy, i dlaczego zdecydowali się na tak szalony pomysł jak wyprawa dookoła świata? Dlaczego takim środkiem lokomocji? Jak przebiegała ich podróż? Z kim się spotykali i jak ich przygoda relacjonowana była w ówczesnych mediach? Jakie były dalsze losy Jerzego Jelińskiego? Dlaczego w okresie powojennym ta historia nie była przypominana? Skąd wzięło się zainteresowanie autorów książki tym tematem? Jak „wpadli” na historię tej podróży? Jakie ślady po tej wyrwie są dziś dostępne i gdzie jest słynny samochód?
JAK LUDZIE WYNALEŹLI MIASTO. Nauka o najstarszych miastach i ich przygodach
Rozmowa z drem Jackiem Karmowskim (Instytut Archeologii UJ) na temat jednego z najważniejszych osiągnięć ludzkości jakim jest miasto. W rozmowie omawiane są najnowsze odkrycia naukowe związane z miastami i sposoby ich badania.
Czym jest miasto i jak nauka patrzy na definicje miasta? Kiedy i dlaczego pojawiły się pierwsze ośrodki miejskie? Jak wyglądały pierwsze bliskowschodnie miasta? Jak wyglądały relacje między miastami? Jak upadały pierwsze miasta i dlaczego? Jak archeolodzy badają i wizualizują najstarsze miasta?
TAJEMNICE EGIPSKICH PIRAMID. Naukowe fakty i pseudonaukowe mity
Rozmowa z dr. Andrzejem Ćwiekiem (UAM i Muzeum archeologiczne w Poznaniu) na temat aktualnego stanu badań nad egipskimi piramidami. W rozmowie pojawia się kwestia pseudonaukowych teorii na temat budowy czy wykorzystywania grobowców faraonów w kształcie piramidy i przyczyn ich powstawania.
Czy egipskie piramidy mają jeszcze jakieś tajemnice przed naukowcami? Skąd biorą się mity i pseudonaukowe teorie na ich temat? Co wiemy o wiedzy technicznej starożytnych Egipcjan? Jakie są dominujące naukowe teorie na temat budowania monumentalnych budowli przez Egipcjan? Jakie miejsce w egipskich wierzeniach odgrywały piramidy i pochówek faraona w okresie Starego i Średniego Państwa? Jaka jest geneza tego kształtu grobowca? Jakich informacji na temat piramid szukają dziś archeolodzy? Co trzeba jeszcze wyjaśnić? Kto prowadzi aktualnie badania i jakich odkryć się obecnie dokonuje jeśli chodzi o piramidy? Jak ten symbol/kształt funkcjonuje w kulturze i popkulturze?
Tajemnice pierwszych rolników. Jak i dlaczego ludzie nauczyli się uprawiać rośliny i hodować zwierzęta. Najnowsze odkrycia archeologiczne
Czy rolnictwo to najgorszy wynalazek człowieka? Nauka o początkach uprawy roślin i hodowli zwierząt. Rozmowa z drem hab. Markiem Nowakiem (prof. UJ, Instytut archeologii UJ) na temat najnowszych ustaleń dotyczących pierwszych rolników. Kiedy i dlaczego człowiek zaczął interesować się uprawą roślin i hodowlą zwierząt? Jak funkcjonowały grupy ludzkie przed wynalezieniem rolnictwa? Co zmieniło się w naszej diecie po zmianie modelu gospodarki, czy wchodząc na drogę rolnictwa zmniejszyliśmy repertuar znanych i wykorzystywanych roślin i zwierząt? Czy rolnictwo nauczyło nas lenistwa i zabiło kreatywność, będącą wcześniej efektem nieustannego poszukiwania żywności i walki o przetrwanie? Czy zmiany neolityczne, które zaowocowały pojawieniem się struktury i hierarchii społecznej zepchnęły nas w inny rodzaj walki – tym razem o zakwalifikowanie się do uprzywilejowanej grupy elity? Jak wyglądało pojawienie się rolnictwa na ziemiach polskich – kiedy i jakie społeczności rozpoczęły tę drogę, skąd przyszły pierwsze impulsy neolityzacyjne? Co wiemy o pierwszych społecznościach neolitycznych z naszej części Europy? Czy znamy ich strukturę społeczną, wierzenia, zwyczaje itd.? Czy wiemy jak przybysze potraktowali ludy, które tu zastali?
Ukryte w pośpiechu czy złożone w ofierze? Archeologiczne przygody ze skarbami
Rozmowa z Prof. dr hab. Wojciechem Blajerem (Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego) na temat tajemniczych znalezisk skarbów z Epoki Brązu i wczesnej Epoki Żelaza na terenie Europy.
Co to jest skarb – jak archeolodzy definiują znalezisko zwane „skarbem”? Czy skarby odkrywane są zawsze przypadkowo, czy także w trakcie regularnych prac archeologicznych? Czy nauka jest nam w stanie powiedzieć o skarbach coś więcej niż tylko to, że były to przedmioty cenne dla właściciela? Czy mogły pełnić jakąś dodatkową funkcję? Jakie były inne motywy ukrywania zbiorów przedmiotów? Czy skarb jest śladem po dawnych zagrożeniach, wojnach, konfliktach, dramatach? Czy deponowanie przedmiotów w wodzie – zatopienie - oznaczać mogło świadomą rezygnację z powtórnego wydobycia lub było próbą zdobycia czy utrzymania wysokiej pozycji społecznej przez jednostki bądź grupy celowo pozbywające się cennych dóbr? Czy był to raczej wyraz wierzeń? Czy skarby mogą być pierwszymi śladami kolekcjonerstwa? Co możemy ustalić dzięki specjalistycznym analizom skarbów? Co mówią nam skarby o produkcji i handlu/wymianie przedmiotów, surowców itd. Jakie są najbardziej znane skarby odkryte na terenie Polski i Europy?
Po takich odkryciach się nie śpi... Archeologia konfliktów zbrojnych XX wieku w Polsce
Rozmowa z dr. Dawidem Kobiałką (związanym z Instytutem archeologii i Etnologii PAN) na temat archeologii współczesnych konfliktów zbrojnych. Poruszamy w rozmowie problematykę wojen i konfliktów w XX wieku, i ich miejsca w pamięci i badaniach naukowych w Polsce.
Czy i jak archeolodzy zajmują się badaniem XX-wiecznych konfliktów? Jakie problemy wiążą się z badaniami tego typu stanowisk, cmentarzy, obozów, umocnień, miejsc walk itd. Jakie ślady XX wiecznych konfliktów badają archeolodzy na terenie Polski? Jaką rolę w tych poszukiwaniach – badaniach odgrywają środowiska pasjonatów? Czy poszukiwacze z wykrywaczami stanowią problem czy można z nimi współpracować? Czy dziedzictwo I i II Wojny Światowej jest zapomniane i niechciane? Jak szybko znika? Dlaczego trzeba chronić to dziedzictwo i jaką rolę powinno odgrywać w edukacji i popularyzacji nauki? Czy tego typu badania stwarzają dylematy moralne – np. groby armii zaborczych, armii niemieckiej czy sowieckiej? Czy istnieje współpraca międzynarodowa w tym zakresie? Jak funkcjonują tego typu stanowisk i znaleziska w Polsce – czy powstają wystawy muzealne, publikacje, wydarzenia? Jakich odkryć dokonano w ostatnich latach w tzw. Dolinie Śmierci nieopodal Chojnic na Pomorzu?
Świętokrzyskie skarby. Opowieść o niezwykłym regionie
Rozmowa z dr. Andrzejem Przychodnim (archeologiem, dyrektorem Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim) na temat niezwykłego, a czasami niedocenianego dziedzictwa archeologicznego regionu świętokrzyskiego.
Jak wygląda dziedzictwo archeologiczne regionu świętokrzyskiego i jaka jest jego rola w naszej wiedzy o pradziejowej obecności człowieka na tym obszarze? Czym są pola górnicze i kopalnie krzemienia, jak działa muzeum Krzemionki i dlaczego znalazło się niedawno na liście światowego dziedzictwa UNESCO? Czy Krzemionki są zagrożone, czy mogą ulec zniszczeniu? Czy wpisanie ich na listę dziedzictwa UNESCO stworzy szansę na ich lepszą ochronę? Czy na terenie regionu świętokrzyskiego są aktywne grupy pasjonatów współpracujących z badaczami i muzealnikami? Czym są imprezy rekonstrukcyjno-edukacyjne takie jak Dymarki świętokrzyskie czy Żelazne Korzenie? Czy odtwarzanie dawnych rzemiosł, stylu życia ludzi np. w epoce żelaza czegoś nas uczy czy jest tylko ciekawą rozrywką? Jakie są plany i potrzeby dotyczące dziedzictwa przeszłości w regionie świętokrzyskim i plany Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim na kolejne lata?
Kultura i płeć. O gender, edukacji seksualnej i prawach kobiet
Rozmowa z dr Marysią Woźniak (socjolożka, edukatorka seksualna, doradczyni HIV/AIDS, aktywistka) na temat postrzegania płci w kulturze. W rozmowie poruszane są kwestie badań i studiów genderowych w Polsce, edukacji seksualnej w polskich szkołach i innych zjawisk związanych z prawami kobiet i osób nieheteronormatywnych. Czym jest płeć społeczno-kulturowa? Dlaczego wpływ kultury na postrzeganie płci, choć z punktu widzenia nauki wydaje się oczywisty, budzi takie kontrowersje? Jak kultura kształtuje życie kobiet i mężczyzn? Jak budowane są role społeczne w procesie socjalizacji i jak wygląda to zjawisko w Polsce? Jak postrzegamy w naszej kulturze męskość i kobiecość? Jak wygląda sytuacja gender studies na polskich uczelniach? Dlaczego ta perspektywa badawcza jest ważna? Dlaczego problematyka edukacji seksualnej budzi nadal w naszym społeczeństwie wiele emocji i kontrowersji? Dlaczego edukacja seksualna jest potrzebna? Jak powinna wyglądać edukacja seksualna we współczesnej szkole? Jak podręczniki szkolne kształtują wiedzę o seksualności człowieka? Czy powielają mity i stereotypy? Jaką rolę w kwestiach tożsamości płciowej, płci kulturowej i edukacji seksualnej odgrywa język? Czy powinniśmy się uczyć mówić o tych sprawach w odpowiedni sposób, używając odpowiednich terminów?
Nieszkodliwi wariaci? Czyli co nauka mówi o pasji kolekcjonowania
Rozmowa z dr. Michałem Wasilewski (Instytut Archeologii UJ) na temat antropologii i psychologii kolekcjonerstwa. Rozmowa jest próbą odpowiedzi na pytania o to kim są kolekcjonerzy i jakie kierują nimi motywacje.
Czy pierwsze kolekcje człowiek tworzył już w epoce kamienia? Kiedy człowiek rozpoczął kolekcjonowanie przedmiotów? Czym różni się zbieracz od kolekcjonera? Czy kobiety i mężczyźni kolekcjonują inaczej? Jakie są motywacje kolekcjonerów? Co zbierają współcześni kolekcjonerzy? Jakie są najdziwniejsze kolekcje? Czy kolekcjoner może zbierać wspomnienia lub wrażenia? Czy istnieje etyka kolekcjonowania? Czy każdy może być kolekcjonerem?
Dziedzictwo SOLIDARNOŚCI w dzisiejszym świecie. Wokół misji Europejskiego Centrum Solidarności - rozmowa z dr. Jackiem Kołtanem
Rozmowa z dr. Jackiem Kołtanem (Europejskie Centrum Solidarności) na temat dziedzictwa wielkiego ruchu Solidarność, który obudził nadzieję i energię Polski i świata w 1980 roku.
Czym była Solidarność z roku 1980 i czym jest „dziedzictwo Solidarności”? Czy można mówić o jednym „dziedzictwie Solidarności” czy raczej o wielu pamięciach o tamtych wydarzeniach? Jaka wizja Polski wyłania się z ruchu i dokumentów Solidarności w latach 80-81? Dlaczego idee, które zjednoczyły tak liczną grupę ludzi w latach 80-tych nie doprowadziły do celów, które przyświecały ich twórcom. Jaką rolę idee Solidarności odegrały w zmianach, które zaszły w Europie w latach 80tych i 90tych XX wieku? Czy pamięć o tamtych wydarzeniach jest rodzajem narodowego fantazmatu, marzeniem o państwie doskonałym, utopią niemożliwą do zrealizowania? Jak opowiadać o „Solidarności” i jej dziedzictwie i czy to jest możliwe bez wywoływania konfliktów? Co znaczy dziś, szczególnie dla młodego człowieka, bycie „spadkobiercą Solidarności”? Czy ten ruch, te idee nas do czegoś zobowiązują? Czy czeka nas ponowna potrzeba budowania ruchu wolnościowego na zwór Solidarności?
Wojna cesarzy, śmierć żołnierzy. Zapomniany front I Wojny Światowej
Rozmowa z drem Marcinem Czarnowiczem (Instytut Archeologii UJ) na temat frontu wschodniego I Wojny Światowej, który przebiegał przez tereny obecnej Polski. Walczyło i ginęło na nim wielu Polaków, żołnierzy armii zaborczych. Część z nich stała się kadrą Wojska Polskiego, odrodzonego po 1918 roku. Dziś miejsca walk i cmentarze wojenne z tamtego czasu pozostają w większości zapomniane.
Dlaczego I Wojna Światowa jest tak słabo obecna w naszej zbiorowej pamięci? Czy to była "nasza" wojna? Ilu Polaków walczyło i zginęło na wschodnim froncie wielkiej Wojny? Jak wygląda upamiętnienie tych wydarzeń na terenie Polski? Kto dba o ślady tamtych wydarzeń i jak one wyglądają? Dlaczego tamte wydarzenia powinny być dla nas ważne i jak dbać o zachowanie pamięci o nich? Czy naukowcy badają ślady Wielkiej Wojny w Polsce? Co archeolodzy odkrywają podczas prac badawczych na dawnym froncie wschodnim I Wojny Światowej?
Egiptologia w XXI wieku. Pogoń za mitem czy nowoczesna nauka? - rozmowa z dr. Wojciechem Ejsmondem
Rozmowa z dr. Wojciechem Ejsmondem (Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN, kierownik misji badawczej w Gebelein) na temat miejsca współczesnej egiptologii w nauce i pracy archeologów w Egipcie.
Jaka jest różnica pomiędzy archeologiem a egiptologiem? Czym zajmują się dzisiaj badacze dziejów starożytnego Egiptu? Czy w Egipcie jest jeszcze coś do odkrycia? Jakie zagadki tamtej cywilizacji pozostają nierozwiązane? Jak wygląda polska obecność naukowa w Egipcie? Czy polscy archeolodzy odnoszą na tym polu sukcesy? Czy popkulturowy wizerunek archeologa-egiptologa pokrywa się z naukową rzeczywistością? Czego uczą nas dzieje starożytnego Egiptu? Jak zostać egiptologiem?
Katalonia: tożsamość, niepodległość, przyszłość - rozmowa z dr Rozalią Sasor
Rozmowa z dr Rozalią Sasor (kierowniczka Pracowni Studiów Katalońskich, Instytutu Filologii Romańskiej UJ) na temat historii i teraźniejszości Katalonii. Próba odpowiedzi na pytania o genezę i przyszłość katalońskiej walki o niepodległość.
Co mówi nam historia Katalonii o katalońskiej tożsamości? Co to znaczy być Katalończykiem i jakie są elementy katalońskiej tożsamości. Dlaczego Katalończycy to odrębny naród? Dlaczego młodzi Katalończycy są bardziej aktywnie zaangażowani w walkę o niepodległość niż starsze pokolenia? Jak dba się w Katalonii o utrzymanie tożsamości i tradycji? Czy Katalonia znacząco różni się od Hiszpanii? Czy Katalonia będzie kiedyś niepodległym państwem? Jak Europa patrzy na Katalonię?
Postprawda, fake newsy i rzeczywistość, czyli jak korzystać z mediów i nie zwariować - rozmowa z dr Aleksandrą Powierską
Rozmowa z dr Aleksandrą Powierską (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie) na temat kondycji współczesnych mediów i ich roli w społeczeństwie. W rozmowie pojawiają się takie tematy jak wszechobecne fake newsy, brutalny i przerysowany przekaz czy manipulacje i pseudonaukowe teorie. Czy w świecie postprawdy jest miejsce na rzetelny przekaz medialny? Czy historia mediów to dzieje manipulacji i oszustw? Czy autorzy przekazu medialnego to genialny psycholodzy? Czy jesteśmy przygotowani by samodzielnie szukać w mediach prawdy? Kto jest winny brutalizacji przekazu medialnego? Jak zmieniło świat mediów pojawienie się internetowych mediów społecznościowych? Czy można być dobrym tzw. dziennikarzem obywatelskim? Jak w czasach pandemii nie zwariować korzystając z mediów?
In Vino Veritas. Alkohol w świecie antyku - rozmowa z dr Pauliną Komar
Rozmowa z dr Pauliną Komar (Instytut Archeologii UKSW) na temat początków winiarstwa i kultury winiarskiej w starożytnym Rzymie. Badania nad pochodzeniem wina i handlem tym trunkiem stanowią dzisiaj jeden z najważniejszych i najciekawszych tematów naukowych, odpowiadających na pytania o antyczną ekonomię. Kto pierwszy rozpoczął produkcję wina? Czy wino w starożytnym Rzymie było napojem dla wszystkich? Jak transportowano, przechowywano i pito wino? Gdzie produkowano najbardziej cenione gatunki wina? Czy dzisiejsze wino przypomina to antyczne? Jak dzisiaj badane są ślady dawnego winiarstwa?
Czy Rzym mógł upaść 200 lat wcześniej? - rozmowa z dr Michałem Jackiem Baranowskim
Rozmowa z dr Michałem Jackiem Baranowskim (Instytut Historyczny UW) na temat wydarzeń, które wstrząsnęły Imperium Romanum w III wieku n.e. Według niektórych naukowców zmiany klimatyczne, które miały mieć wówczas miejsce oraz epidemie i kryzys gospodarczy drastycznie zachwiały państwem starożytnych rzymian.
Czy antyczny Rzym omal nie upadł w III wieku n.e.? Co mówią teksty z tego okresu o wydarzeniach jakie miały się wtedy rozgrywać? Czy tzw. Plaga Cypriana była rzeczywiście wielką epidemią? Czy od tego czasu Imperium Romanum chyliło się ku upadkowi? Dlaczego zginął cesarz Decjusz?
Wyborcze przekręty i walka o władzę w starożytnym Rzymie - rozmowa z dr Kamilem Kopijem
Rozmowa z dr Kamilem Kopijem (Instytut Archeologii UJ) na temat polityki w starożytnym Rzymie, w okresie republikańskim. Pojawiają się tutaj wyborcze oszustwa i przekupstwa, korupcja polityczna, manipulacje i prawne kruczki, a nawet zabójstwa polityczne. Czy rzymscy politycy różnili się od polityków obecnie? Jakie stosowano metody by zdobyć i utrzymać władzę? Czy kuszenie urzędami i przywilejami zawsze było narzędziem zdobywania poparcia w polityce? Jak do rządzenia wykorzystywano religię i prawne niejasności? Czy kobiety brały udział w antycznej grze politycznej?
Sztuka i artysta w czasach kryzysu - rozmowa z prof. dr hab. Andrzejem Bednarczykiem
Rozmowa z prof. dr hab. Andrzejem Bednarczykiem (ASP Kraków) na temat sztuki i artystów w czasach kryzysu i niepokoju. Próba zastanowienia się gdzie znajduje się obecnie sztuka i jaka jest rola artysty w czasach zachwiania i przewartościowania pojęć.
Czy w czasach epidemii sztuka cierpi czy się rozwija? Czy jest tak, że kiedy społeczeństwo doświadcza kryzysu, to z reguły sztuka nie jest w kryzysie? Czy kryzys oznacza, że artysta ma na wyciągnięcie ręki poruszające tematy do opracowania i realizowania? Czy artysta ma pomagać nam wyjść z dołka? Czy internetowy zalew aktywności niektórych artystów jest zjawiskiem pozytywnym? Czy obecne problemy przywrócą sztuce jej ważne miejsce w kulturze ludzkiej?
Migracje w pradziejach. Co o nich wiemy? Czego nas uczą? - rozmowa z dr hab. Marcinem Przybyłą
Rozmowa z dr hab. Marcinem Przybyłą (Instytut Archeologii UJ) na temat ruchów migracyjnych w odległej przeszłości człowieka, dawnych i obecnych teorii na temat migracji, ich przyczyn i skutków.
Czy migracje stanowiły zawsze element ważnych zmian kulturowych? Czy miały przyczyny naturalne czy raczej były spowodowane konfliktami miedzy ludźmi? Czy ruchy migracyjne niosą ze sobą zjawiska destrukcyjne czy też budujące i kulturotwórcze? Czego badacze przeszłości mogą się dowiedzieć obserwując dzisiejsze migracje i co mówi nam o stanie świata wiedza o dawnych przemieszczeniach ludzi? Jak ilustrują te zjawiska odkrycia w Maszkowicach i skąd przybyli budowniczowie tej niezwykłej osady?
Napoleon odwiedza chorych na dżumę. Czy to się mogło wydarzyć? - rozmowa z dr Agnieszką Fulińską
Rozmowa z dr Agnieszką Fulińską (Instytut Historii UJ, autorka bloga Napoleon inaczej) na temat ciekawego epizodu w karierze Napoleona Bonaparte. W 1799 roku odwiedził on w Jaffie chorych na dżumę żołnierzy swojej armii, co zostało przedstawione na słynnym obrazie Antoine’a-Jeana Grosa. Czy ta historia wydarzyła się naprawdę? Czy ta historia to element marketingu politycznego genialnego stratega? Czy Napoleon bał się tej strasznej choroby i jak jego czasy odmieniły podejście do medycyny?
Ci wspaniali Rzymianie i ich wielkie epidemie - rozmowa z dr Kamilem Kopijem
Rozmowa z dr Kamilem Kopijem (Instytut Archeologii UJ) na temat wielkich epidemii, które miały miejsce w starożytności, za czasów cesarstwa rzymskiego. Były to bez wątpienia wydarzenia traumatyczne dla ówczesnych mieszkańców rozległego państwa, a także dla jego gospodarki i polityki. Kiedy i dlaczego wybuchły wielkie epidemie, które wyniszczały państwo rzymskich cesarzy? Jakie ślady tych wydarzeń odkrywamy dzisiaj? Czy te katastrofalne wydarzenia przyczyniły się do upadku Imperium Romanum? Czy wzorce kulturowe z tamtych czasów funkcjonują do dziś?
Scytowie – legendarni koczownicy i wojownicy epoki żelaza
Dr Łukasz Oleszczak (Instytut Archeologii UJ) opowiada o legendarnym i tajemniczym ludzie Scytów, którzy panowali na euroazjatyckich stepach od VIII wieku p.n.e., a także o swoich badaniach nad kultura ludów scytyjskich. Starożytni historycy opisywali Scytów jako wojowników, wśród których na największe poważanie mógł liczyć ten, który zabił największą ilość wrogów. Mieli także w zwyczaju pić krew swoich przeciwników. Byli perfekcyjnymi jeźdźcami i pasterzami, nie poddającymi się najeźdźcom. Jakie ślady ich obecności znajdujemy dzisiaj? Jak wyglądało życie koczowników w epoce żelaza? Czy Scytowie dotarli na ziemie polskie? Dlaczego Scytowie zniknęli?
Epidemie dżumy w XVII i XVIII w. w Europie i na ziemiach polskich - rozmowa z dr Agnieszką Fulińską
Rozmowa z dr Agnieszką Fulińską (Instytut Historii UJ) na temat epidemii dżumy w XVII i XVIII wieku, w Europie i na ziemiach polskich. Tragiczne i mało znane epizody naszej historii, związane z zarazami dziesiątkującymi europejskie miasta i wpływającymi na postrzeganie świata przez naszych przodków. Czy dżuma pojawiała się często? Kogo posądzano o jej roznoszenie? Jak próbowano ją leczyć i jakie były najpopularniejsze teorie o jej pochodzeniu? Czy w XVIII wieku istniały ruchy anty-szczepionkowe? Jak zachowywali się ludzie i ówczesne władze miast w obliczu epidemii?
Nauka, naukowcy i nasz świat w dobie pandemii - rozmowa z drem Łukaszem Łamżą
Rozmowa z drem Łukaszem Lamżą (Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych UJ, Tygodnik Powszechny) na temat roli naukowców w czasach pandemii i zmian, które mogą zajść w naszym świecie w jej wyniku. Czy naukowcy stali się nagle ważni i doceniani? Czy świat zrozumie rolę nauki i naukowców? Czy teraz nastąpi zwrot zainteresowania ludzkości w kierunku nauki? Czy naukowcy mają autorytet? Czy powinni alarmować czy uspokajać? Czy w momencie zagrożenia uciekamy do racjonalnej nauki czy raczej do religii ? Czy akt niszczenia jakim jest epidemia może być także aktem stworzenia czegoś nowego - co na to filozofowie przyrody?
Apokalipsa Majów, czyli upadek niezwykłej kultury - rozmowa z dr. hab. Jarosławem Źrałką
Rozmowa z drem hab. Jarosławem Źrałką (Instytut Archeologii UJ) na temat upadku mezoamerykańskiej kultury Majów. Co mówi nauka o wydarzeniach, które doprowadziły do upadku największych królestw Majów? Czy kultura Majów tak naprawdę upadła? Gdzie dzisiaj można spotkać indiań z plemion Majów? Czy przetrwały tradycje i rytuały z czasów wielkich władców Majów?
Czarna Śmierć, czyli średniowieczne, wielkie epidemie - rozmowa z drem Przemysławem Nocuniem
Rozmowa z drem Przemysławem Nocuniem (Instytut Archeologii UJ) o średniowiecznych epidemiach i ich archeologicznych śladach. Skąd się wzięła zaraza zwana Czarną śmiercią? Dlaczego nie dotarła do niektórych części Europy? Jak zmieniła ówczesny świat i jakie jej ślady odnajdujemy dzisiaj?
Antyczna zaraza, czyli co mówią starożytne teksty o epidemiach - rozmowa z drem Rafałem Toczką
Rozmowa z drem Rafałem Toczką (Katedra Filologii Klasycznej, Instytut Literaturoznawstwa UMK w Toruniu) na temat antycznych tekstów, w których znajdujemy opisy wielkich epidemii i ich skutków. Czy w starożytności zdarzały się wielkie i tragiczne epidemie? Czy ludzie w czasach zarazy zawsze chowali się pod skrzydłami religii? Czy takim wydarzeniom zawsze towarzyszą niepokoje społeczne i szukanie winnych?
Kataklizmy naturalne, które zmieniły los całych społeczności - rozmowa z drem Michałem Wasilewskim
Rozmowa z drem Michałem Wasilewskim (Instytut Archeologii UJ) na temat wielkich, naturalnych katastrof, które wpływały na losy całych społeczności. Czy wybuch Wezuwiusza zachwiał potężnym, starożytnym Rzymem? Czy fala tsunami została wykorzystana do walki z zakonem Jezuitów? Jak trzęsienia ziemi wprowadziły nas w epokę żelaza?