Thiên Nhiên

Diện tích và độ che phủ rừng của Việt Nam có xu hướng tăng chủ yếu là rừng trồng mới; hệ sinh thái sông, suối, hồ, hồ chứa và vùng cửa sông bị suy thoái và suy giảm mức đa dạng sinh học ; đầm lầy than bùn bị suy giảm về diện tích và độ dày tầng than bùn; thảm cỏ biển bị suy giảm về diện tích; rạn san hô ở biển Việt Nam đang suy giảm về diện tích và độ phủ san hô sống; số lượng loài bị đe dọa tăng lên; số lượng cá thể các loài nguy cấp bị suy giảm hoặc đã lâu không thấy xuất hiện.

Giá trị của đa dạng sinh học là vô cùng to lớn và có thể chia thành hai loại giá trị: giá trị trực tiếp và giá trị gián tiếp. Giá trị kinh tế trực tiếp của tính đa dạng sinh học là những giá trị của các sản phẩm sinh vật mà được con người trực tiếp khai thác và sử dụng cho nhu cầu cuộc sống của mình; còn giá trị gián tiếp bao gồm những cái mà con người không thể bán, những lợi ích đó bao gồm số lượng và chất lượng nước, bảo vệ đất, tái tạo, giáo dục, nghiên cứu khoa học, điều hòa khí hậu và cung cấp những phương tiện cho tương lai của xã hội loài người.

Một đánh giá mới về chống sa mạc hóa, được công bố trên tạp chí Earth-Science Reviews, đã xác định vai trò của các vi khuẩn đất trong việc ngăn chặn hiện tượng này. Phó giáo sư Waqar Islam thuộc Viện Khoa học Trung Quốc và các đồng nghiệp đã giải thích làm thế nào một cộng đồng vi khuẩn, nấm, cổ khuẩn và các vi sinh vật khác giúp thúc đẩy sức khỏe của đất, tác động tích cực đến chức năng hệ sinh thái và quản lý đất bền vững.

Hội nghị “Thành tựu trong Công nghệ Sinh học thực vật - Từ chỉnh sửa gen cây trồng đến phát triển nông nghiệp bền vững” có thể được xem là Hội nghị quốc tế về đề tài chỉnh sửa gen lớn nhất từ trước tới nay được tổ chức tại Việt Nam về cả quy mô, số lượng diễn giả - chuyên gia tham gia, số lượng bài trình bày và chất lượng các nội dung trao đổi.

Mặc dù các chính sách công nghiệp và định giá carbon có thể giúp các nhà hoạch định chính sách ở Hoa Kỳ và Châu Âu tránh được những lựa chọn chính trị khó khăn, nhưng chúng ta không thể dựa vào những công cụ này để đạt được các mục tiêu quan trọng về khí hậu. Các chính sách về khí hậu phải chuyển từ việc tập trung vào thuế và trợ cấp xanh sang giai đoạn các giải pháp chính trị.

Khái niệm “tái hoang dã” gần đây đã được đưa ra như một cách sáng tạo để đối mặt với những thách thức này. Khái niệm này vạch ra cách để thoát khỏi nỗi sợ hãi sinh thái miêu tả xã hội của chúng ta là một xã hội chắc chắn đang tàn phá thiên nhiên. Do đó khiến mọi người không thể nỗ lực cải thiện điều kiện khí hậu. Tái hoang dã trao quyền cho tất cả mọi người và nhấn mạnh rằng chúng ta vẫn còn rất nhiều việc có thể làm để làm xanh lại hành tinh của mình. Các tài liệu về tái hoang dã đang tăng nhanh trên toàn thế giới nhưng thường gây nhiều tranh cãi. Một số tranh cãi đó sẽ được nêu ra trong bài viết này.

Tháng 12 năm 2023, các nhà nghiên cứu của Đức và Việt Nam đã tiến hành thả 50 cá thể non loài ba ba bụng đốm (tên khoa học là Pelodiscus variegatus) vào một hồ nước ngọt ở một tỉnh phía Bắc Việt Nam với hy vọng có thể ngăn chặn nguy cơ tuyệt chủng loài bò sát cực kỳ nguy cấp vừa được khoa học mô tả vào năm 2019. 

Giấy vệ sinh quá phổ biến đến mức người ta chỉ chú ý đến khi không có nó, chẳng hạn như làn sóng thiếu hụt giấy vệ sinh trong đại dịch Covid-19 năm 2020. Bởi vậy, không có gì ngạc nhiên khi tác động môi trường từ mặt hàng vô cùng thiết yếu này ít khi được quan tâm thảo luận.

Trong nhiều năm qua, việc phát hiện những con đường trái phép ở vùng sâu vùng xa vẫn là một nhiệm vụ đầy thách thức và tốn nhiều công sức. Nó đòi hỏi phải nghiên cứu kỹ các hình ảnh vệ tinh để xác định những con đường nhỏ dễ bị che lấp dưới màu xanh rậm rạp của rừng núi. Điều này thường vượt quá khả năng của sức người. Nhưng ngày nay, trí tuệ nhân tạo (hay AI) có thể đảm nhiệm thay công việc này.

Đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) là mối đe dọa đáng kể đối với ngành đánh bắt hải sản đang phát triển mạnh của Việt Nam, có giá trị xuất khẩu 9,2 tỷ USD vào năm 2023, đứng thứ ba thế giới. Kể từ năm 2017, Ủy ban Châu Âu (EC) đã đưa ra cảnh báo “thẻ vàng” đối với ngành đánh bắt hải sản của Việt Nam vì lý do không tuân thủ các quy định của EC về đánh bắt cá IUU. Do Liên minh Châu Âu (EU) là thị trường lớn nhất thế giới đối với các sản phẩm hải sản trên toàn cầu, cảnh báo của EC đã đặt gánh nặng đáng kể lên xuất khẩu hải sản của Việt Nam.

Trên một hành tinh ngày càng nóng hơn và khô hơn, các chính phủ đang cố tình phớt lờ một cuộc khủng hoảng sắp xảy ra.

Việt Nam chúng ta nằm ở cuối nguồn con sông Mê Công. Do đó, các hoạt động phát triển có tác động lên dòng chảy của con sông này ở các quốc gia thượng nguồn đều có tác động lên môi trường và kinh tế - xã hội của chúng ta. Bên cạnh các dự án đập thủy điện, các dự án chuyển nước, khai thác nước và kênh đào của các quốc gia trong lưu vực đã và đang tạo ra nhiều thay đổi có thể quan sát được lên hệ sinh thái sông Mê Công. Bài viết sau đây phản ánh góc nhìn từ phía các quốc gia phía thượng nguồn đối với các quan ngại của Việt Nam. Tác giả Sothearak Sok là Nghiên cứu viên tại Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á và là Giảng viên tại Viện Nghiên cứu Quốc tế và Chính sách Công, Đại học Hoàng gia Phnôm Pênh, Campuchia.

Chào mừng các bạn đến với kênh podcast về các chủ đề thiên nhiên, môi trường do Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature) thực hiện.

PanNature thành lập năm 2006, là một tổ chức phi lợi nhuận hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên tại Việt Nam. Thông qua những nỗ lực bền bỉ và liên tục, PanNature mong muốn góp phần bảo vệ thiên nhiên Việt Nam, xây dựng một tương lai bền vững cho tất cả chúng ta.

Nếu các bạn thấy các podcast của chúng tôi có ích, hãy đăng ký và chia sẻ cho những người khác. Bạn cũng có thể ủng hộ để giúp chúng tôi duy trì kênh cũng như thực hiện nhiều hoạt động bảo vệ thiên nhiên khác.

Các bạn có thể tham khảo thêm thông tin về các hoạt động bảo tồn thiên nhiên của chúng tôi tại website: www.nature.org.vn. Hãy tham gia ủng hỗ những hoạt động của PanNature tại đây: https://thiennguyen.app/donate-target/1739880600799567872

Xin cảm ơn quý vị thính giả rất nhiều!

Ngày nay, các kế hoạch trồng cây được coi là một trong những công cụ tốt nhất để chống lại biến đổi khí hậu, sự tuyệt chủng của các loài cùng các cuộc khủng hoảng môi trường khác. Tuy nhiên, tái sinh tự nhiên tức cho phép rừng tự tái sinh đang ngày càng được công nhận là một chiến lược hiệu quả hơn về chi phí để đáp ứng các mục tiêu phục hồi rừng đầy tham vọng, chẳng hạn như các cam kết được đưa ra trong Thử thách Bonn, một sáng kiến ​​toàn cầu nhằm khôi phục 350 triệu ha đất bị suy thoái và mất rừng vào năm 2030.

Hổ trắng được tạo ra khi hai cá thể hổ màu cam có dạng gen lặn hiếm gặp của một gen (còn gọi là alen) giao phối với nhau. Hổ trắng trong tự nhiên hiếm đến nỗi chúng chỉ được nhìn thấy một vài lần trong lịch sử với cá thể hoang dã cuối cùng được biết đến bị giết vào năm 1958. Ngược lại, bạch hổ rất phổ biến trong điều kiện nuôi nhốt do kết quả của việc giao phối cận huyết nhưng chính điều này lại gây hại cho loài mèo lớn đặc biệt quý hiếm.

Ngày nay, các kế hoạch trồng cây được coi là một trong những công cụ tốt nhất để chống lại biến đổi khí hậu, sự tuyệt chủng của các loài cùng các cuộc khủng hoảng môi trường khác. Tuy nhiên, tái sinh tự nhiên tức cho phép rừng tự tái sinh đang ngày càng được công nhận là một chiến lược hiệu quả hơn về chi phí để đáp ứng các mục tiêu phục hồi rừng đầy tham vọng, chẳng hạn như các cam kết được đưa ra trong Thử thách Bonn, một sáng kiến ​​toàn cầu nhằm khôi phục 350 triệu ha đất bị suy thoái và mất rừng vào năm 2030.

Không ai muốn chịu đựng một đại dịch tương tự Covid-19 nhưng khả năng một đại dịch xảy ra trong tương lai “có thể lớn hơn bao giờ hết nếu con người không có những chuẩn bị xa hơn”, các nhà khoa học tại Đại học Harvard cảnh báo.

Làm thế nào để ngăn chặn đại dịch tiếp theo là câu hỏi quan trọng được giải quyết bởi nhóm đặc nhiệm khoa học phòng chống đại dịch, được triệu tập vào tháng 5 bởi Viện Y tế Toàn cầu Harvard và Trung tâm Khí hậu, Sức khỏe và Môi trường Toàn cầu tại Trường Y tế Công cộng Harvard TH Chan.

Một số cuộc điều tra cho thấy các nhà điều hành và hướng dẫn viên du lịch ở Đông Nam Á đã thúc đẩy nạn buôn lậu động vật hoang dã bằng cách tạo điều kiện cho khách du lịch tiêu thụ các sản phẩm bất hợp pháp như ngà voi, cao hổ và các sản phẩm khác.

Trước kết quả của 4 phiên đấu giá đất ở Thủ Thiêm, Thủ tướng Chính phủ kịp thời ban hành Công điện số 767/CĐ-TTg về tình hình thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất trong thời gian qua; trong đó, yêu cầu các cơ quan nhà nước phải rà soát lại hệ thống pháp luật để phát hiện những bất cập nhằm đảm bảo việc đấu giá đất có tác động tích cực cho phát triển KTXH của địa phương và ngăn chặn những tác động tiêu cực. Mời quý vị thính giả nghe bài viết của Giáo sư Đặng Hùng Võ về chủ đề này. 

Mời quý thính giả lắng nghe bài viết của cố Giáo sư Võ Quý, nhà giáo, nhà sinh học hàng đầu Việt Nam, về hành trình tới thăm bộ lạc Kô Ghi giữa rừng Nam Mỹ vô cùng thú vị của ông. Câu chuyện diễn ra từ gần 20 năm trước nhưng vẫn còn nguyên tính thời sự và giáo dục về tình yêu và sự chung sống hài hòa với thiên nhiên.

Các chuyên gia cho biết nhiều loài cá có nguy cơ tuyệt chủng, chẳng hạn như cá da trơn khổng lồ sông Mê Kông, sẽ bị thiệt hại trong bối cảnh thúc đẩy xây dựng các con đập mới ở Lào và các khu vực nhiệt đới khác.

Rồi nhân loại sẽ bước qua đại dịch với những đột phá khoa học và thất bại trong những quyết sách chống dịch. Vậy, chúng ta có thể học gì cho tương lai?

Mời vị quý thính giả nghe những phân tích của Sử gia người Nhật Yuval Noah Harari, trong bài viết do Cao Hồng Chiến (Tạp chí Tia Sáng) lược dịch.

Vào cuối kỷ Ordovic, cách đây gần nửa triệu năm, một vụ tuyệt chủng hàng loạt đã xóa sổ 85 phần trăm sinh vật biển. Mới đây, một nhóm các nhà khoa học, đã sử dụng một số mô hình để tìm hiểu, lý do gây ra sự kiện này. Và họ cho rằng, nguyên nhân chính là do khí hậu lạnh đi.

Theo Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc, lâu nay chúng ta mới chỉ chứng kiến những tai ương, hoặc những hình ảnh khó coi của rác thải nhựa, bị vứt bừa bãi trên các bãi biển, đại dương, và thu hút được nhiều sự quan tâm của cộng đồng. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy, đất sản xuất nông nghiệp để tạo ra cái ăn cho nhân loại, còn bị ô nhiễm nhựa lớn hơn nhiều, gây ra mối đe dọa tới an ninh lương thực, sức khỏe của người dân và môi trường.

Đây không phải là khuyến nghị đạo lý, mà là một cảnh báo thực dụng nhất. Ăn thịt thú rừng không những sẽ bị ung thư, do thịt bị ngâm tẩm các hóa chất độc hại, để giữ tươi giả tạo khi vận chuyển về thành phố. Mà ngay cả thịt thú rừng tươi nguyên chất, không ngâm tẩm gì cũng rất nguy hiểm cho sức khỏe con người.

Để giảm thiểu các vấn đề ô nhiễm không khí trên cả nước, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, Việt Nam cần có những lộ trình, tiêu chí rõ ràng về việc giảm thiểu tỉ lệ ô nhiễm theo từng giai đoạn.

Bốn mươi máy bẫy ảnh động vật hoang dã sau thời gian lắp đặt trong rừng ở Quảng Trị đã thu được kết quả hết sức bất ngờ. Đây là tư liệu rất quan trọng để xây dựng phương án bảo vệ, bảo tồn động vật hoang dã một cách hữu hiệu.

Trong lĩnh vực trồng trọt, rất nhiều nguồn phụ phẩm trong các khâu sản xuất, có thể tận dụng để sản xuất phân bón hữu cơ, tái sử dụng cho chính hoạt động trồng trọt. Tuy nhiên, những phụ phẩm này ở Việt Nam vẫn chưa được khai thác triệt để.

Ngành hàng không và hàng hải thường bị lên án vì sản sinh quá nhiều CO2. Giờ đây, hai ngành này, đang cố gắng thoát khỏi tình trạng gây ô nhiễm. Con đường dẫn đến trung hòa khí hậu ở hai lĩnh vực này, trong tương lai sẽ diễn ra như thế nào?

Nghiên cứu chuyên sâu về người tiêu dùng ở Nhật Bản cho thấy, cảm giác chữa lành vết thương tinh thần và sự dễ thương, mà mọi người tìm thấy ở động vật, là động lực quan trọng nhất thôi thúc việc sở hữu vật nuôi độc lạ.

Chương trình của VOV Giao thông về cuộc thi "Chung tay bảo vệ rùa" do Trung  tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature), Chương trình Bảo tồn rùa châu  Á (ATP) và Tổ chức Humane Society International tại Việt Nam (HSI in  Viet Nam) tổ chức nhằm tạo không gian chia sẻ thông tin, kiến thức về các  loài rùa, vai trò của loài trong hệ sinh thái và các mối đe dọa đến sự  tồn tại của chúng hiện nay. Thông tin về cuộc thi: https://www.facebook.com/www.thiennhien.net/posts/4514438991908673 

Một nghiên cứu mới cho thấy hơn 1/5 số hổ và 1/200 số báo đốm trên toàn  cầu bị ảnh hưởng do mất môi trường sống liên quan đến các dự án thủy  điện.

Người Việt dường như có một niềm khát khao mãnh liệt đến mức khó hiểu đối với thịt thú rừng. Có cầu ắt có cung. Cho dù các cơ quan quản lý đã ban hành hàng loạt các quy định về cấm buôn bán, tiêu thụ động vật hoang dã, thực khách vẫn có thể tìm thấy những quán đặc sản thịt rừng tương đối dễ dàng ở gần như bất cứ địa phương nào trên cả nước ...

Sự xuất hiện của biến chủng Omicron đã làm đảo lộn quá trình mở cửa và hồi phục kinh tế sau đại dịch, của nhiều quốc gia trên thế giới. Với số lượng đột biến lớn và nguy cơ lây nhiễm cao, Omicron nhanh chóng được Tổ chức Y tế Thế giới liệt vào danh sách, những biến chủng đáng lo ngại.

Một nghiên cứu công bố hồi giữa năm 2020 cho hay, thế giới đang chuẩn bị chứng kiến sự gia tăng trầm trọng của rác thải nhựa đại dương. Theo dự báo, khối lượng rác thải nhựa trên biển sẽ tăng thêm 3 lần vào năm 2040.

Biến đổi khí hậu có phải chỉ gắn liền với sự gia tăng của các cơn bão, tình trạng ngập lụt ở đô thị, hay sự đe dọa nhấn chìm đồng bằng ven biển của mực nước biển dâng? Có ai tưởng tượng ra một tương lai nào đó, có thể là vào giữa hoặc cuối thế kỷ hai mươi mốt, Việt Nam sẽ rơi vào cảnh hạn hán?

Buôn bán động vật hoang dã là một ngành có giá trị rất lớn trên toàn cầu, ước tính đạt hơn 300 tỷ USD năm 2005. Đây cũng là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với sự sống của các loài trên trái đất. Tuy nhiên, do tính chất bí mật của buôn bán bất hợp pháp động vật hoang dã, cùng sự phức tạp của các mạng lưới liên quan, rất khó để có được thông tin đáng tin cậy trong dòng chảy thương mại động vật hoang dã.

Uống nước mài sừng tê giác, ngâm rượu hoặc hấp cơm cao hổ, uống rượu mật gấu tươi, tửu táng bào thai nguyên con hoặc các phần thi thể vô số loài động vật hoang dã. Đó là cách mà nhiều người hiện đang dùng với mong muốn bồi bổ cơ thể, hay chữa trị bệnh tật. Các sự thật trên, cũng chẳng cần phải ghi âm, chụp ảnh hay quay phim làm gì nữa, vì người ta có thể gặp nó ở nhiều nơi, suốt nhiều năm qua, hầu như ai cũng đã biết.

Hợp pháp hóa thương mại các sản phẩm động vật hoang dã đôi khi được quảng bá như một chiến lược bảo tồn. Về lý thuyết, cung cấp cho thị trường các sản phẩm chất lượng rẻ hơn, hoặc tốt hơn sẽ làm giảm lợi nhuận của săn trộm, từ đó giảm áp lực lên loài hoang dã. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới, lại cho kết quả ngược lại. Từ khảo sát các trại gấu ở Việt Nam, nghiên cứu kết luận rằng, các trang trại nuôi gấu không mang lại ý nghĩa bảo tồn loài gấu trong tự nhiên. Thậm chí, sự tồn tại của các trang trại này, còn mang lại thách thức đáng kể cho công tác thực thi pháp luật.

Theo thời gian và thị hiếu thay đổi, ngành công nghiệp mật gấu của Việt Nam đang dần tàn lụi. Nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Conservation and Society cho thấy người tiêu dùng đang thờ ơ với việc sử dụng mật gấu trong y học cổ truyền, ngay cả khi biết rằng các cơ sở nuôi nhốt gấu lấy mật dần đóng cửa.

Từ phát hiện thú vị về thằn lằn, một nhóm các nhà nghiên cứu của Úc đang tìm cách phát triển của một chiếc mũi điện tử mà họ tin rằng nó có thể thay đổi cuộc chơi trong việc ngăn nạn buôn lậu động vật hoang dã bản địa ra khỏi đất nước.

Nhân dịp Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc năm 2021 vừa kết thúc tại Glassgow, vương quốc Anh vào ngày 12 tháng 11 năm 2021, chúng ta cùng tìm hiểu về chủ đề đang được đề cập nhiều trong thời gian gần đây: Net Zero.

Để không còn mất rừng, các quốc gia cần giảm lượng mất rừng ít nhất 3,1 triệu héc-ta mỗi năm nếu lấy mất rừng nguyên sinh làm đại lượng ước tính và con số này có thể cao hơn gấp bội nếu tính theo mất rừng thứ sinh. Điều này đồng nghĩa với việc cần phải nỗ lực bảo vệ rừng trên toàn thế giới, nhất là trước xu hướng chuyển đổi rừng ngày càng tăng và cháy rừng ngày càng nghiêm trọng.

Mặc dù việc tiến hóa để không có ngà có thể giúp một số cá thể voi thoát khỏi khỏi những kẻ săn trộm nhưng điều này có thể sẽ để lại hậu quả lâu dài cho quần thể. Voi cái mất đi bộ ngà dũng mãnh khiến chúng gặp rất nhiều khó khăn bởi những chiếc ngà không chỉ để trưng bày, chúng là công cụ giúp voi lột vỏ cây và đào khoáng chất từ ​​đất.

Việt Nam đang đối mặt với thách thức mất cân đối an ninh năng lượng trước nhu cầu ngày càng tăng của các hoạt động kinh tế - xã hội và sự giới hạn của các nguồn cung cấp điện. Xin mời quý vị và các bạn lắng nghe bình luận ngắn về chủ đề năng lượng và phát triển bền vững ở nước ta. 

Hơn 60% bệnh truyền nhiễm ở người là do mầm bệnh bắt nguồn từ động vật  hoang dã hoặc vật nuôi. Các sinh vật gây bệnh truyền nhiễm bao gồm những  sinh vật tồn tại cùng quần thể người hoặc mầm bệnh từ quần thể động vật  và có khả năng lây chéo thường xuyên sang người. Chủ đề này gồm 2 phần,  lần lượt đi vào chi tiết về khía cạnh sinh thái học các bệnh truyền  nhiễm.

Hơn 60% bệnh truyền nhiễm ở người là do mầm bệnh bắt nguồn từ động vật hoang dã hoặc vật nuôi. Các sinh vật gây bệnh truyền nhiễm bao gồm những sinh vật tồn tại cùng quần thể người hoặc mầm bệnh từ quần thể động vật và có khả năng lây chéo thường xuyên sang người. Chủ đề này gồm 2 phần, lần lượt đi vào chi tiết về khía cạnh sinh thái học các bệnh truyền nhiễm.

"Nếu tiếp tục tàn phá thiên nhiên thì không khác gì người bán máu nuôi thân để nuôi cơ thể, để cơ thể có máu, rồi lại đi bán máu. Đó là một vòng luẩn quẩn không lối thoát". Đó là chia sẻ của Sư thầy Thích Tâm Hiệp về thực trạng con người tàn phá thiên nhiên, buôn bán và tiêu dùng động vật hoang dã hiện nay.